Mataruppskriftir

Kjúklingur, sítróna og rósmarín

Þetta er ein af mínum uppáhaldsuppskriftum fyrir kjúklinagasteikingu. Ég breyti krydduninni í samræmi við hvað til er í ísskápnum eða laukagarðinum, en grunnurinn er góður og þolir ýmis frávik. Fyrir 4.

1 kjúklingur

3 litlar lúkur af ferskum kryddjurtum, t.d. basilíku, steinselju og salvíu, tætt í matvinnsluvél og sletta af maldonsalti út í

4 matskeiðar ólífuolía

1 sítróna, skorin til helminga

4 lárviðarlaufblöð

2-4 greinar af fersku rósmarín

Saltað og kryddað að smekk.

Forhitið ofninn og ofnskúffu í 200 gráður. Skolið kjúklinginn að innan og utan og þerrið vel með eldhúspappír. Nuddið kviðarholið með salti og takið síðan létt í húðina við endann á kjúklingabringunni og togið hana varlega upp. Notið hina höndina til að skilja húðina varlega frá bringunni. Troðið í bilið söxuðu kryddjurtunum. Látið síðan smávegis ólífuolíu drjúpa niður í kviðarholið, setjið síðan skornu sítrónuna, lárviðarlauf og rósmaríngreinar. Dragið húðina fram fyrir kjúklingabringuna svo ekki glitti í bert kjöt. Bindið síðan kjúklinginn þétt svo hann haldist vel saman. Nuddið húðina á kjúklingnum upp úr ólífuolíu og kryddið hana rækilega með salti og pipar.

Smyrjið ofnskúffuna með olíu. Leggið kjúklinginn með bringuna niður í skúffuna og setjið hana í ofninn. Bakið í 5 mínútur og snúið kjúklingnum yfir á hina hliðina, enn með bringuna niður. Bakið í aðrar 5 mínútur og setjið þá kjúklinginn á afturendann. Bakið í 70- 75 mínútur við 200 gráður.

Salat og uppáhaldsmeðlæti, þess vegna venjulegar eða sætar kartöflur – eða bygg eða hrísgrjón. Þessi er ættaður frá JO, kokki án klæða.

Þökkum Drottni því að hann er góður. Og miskunn hans varir að eilífu. Amen.  

 

Prédikanir

Eitrað fyrir trú og efa

Þegar Skaftá hleypur verður mikið sjónarspil og oft hætta. Ég bjó eitt sinn á bakka Eldvatns, sem er hliðargrein árinnar og þar byltist talsvert af hlaupvatni fram. Áin er jafnan mikil en verður ógurleg þegar hún umhverfist í hlaupum, verður svargrá ófreskja, sem urrar og nagar. Flaumurinn er vel tenntur og grefur jarðveg og laust efni undir Skaftáreldahrauni og svo detta stór hraunstykki í fljótið. Einu sinni féll m.a.s. brúin við Ása og stöðugt þarf að huga að öryggi brúnna. Norðan brúarinnar var lengi fallegur hólmi í Eldvatni, grösugur, öruggur hvíldarstaður og varpstaður fugla. Svo kom hlaup og flóðið skall á hólmanum góða og hlífði ekki. Hann minnkaði, æði vatnsins jókst og að lokum hvarf síðasta torfan. Hólminn var farinn, búinn og dáinn. Aldrei yrði þar feginn fuglsfótur meir. Þegar ég sá síðustu torfuna hverfa varð hólminn mér íhugunarefni um mennina. Hvernig reiðir okkur af þegar við lendum í álagi í lífinu? Hver er festa okkar þegar flóð skellur á okkur? Á hvað trúum við þegar efinn nagar og grefur hið innra með okkur? Allt þetta rifjast upp þegar hlaupið geisaði.

Efaefnin

Er eitthvað í Biblíunni, sem þú átt erfitt með að kyngja? Hvernig túlkar þú kraftaverk, meyjarfæðingu eða lífgun látins manns? Finnst þér að þú sért kannski ekki nógu trúuð eða trúaður til að taka það allt gott og gilt? Hver er trúarskilningur þinn? Á trúin að vera klár annaðhvort-eða afstaða? Hvað með það, sem virðist stríða gegn vísindaþekkingu, almennri dómgreind eða bara gegn reynslu þinni? Finnst þér, að efinn geti þrifist í sambúð við trú? Eða á trúin að úthýsa efanum? Er efinn óvinur trúarinnar – eða kannski tvíburi hennar?

Ég hef dálæti á bókum bandaríska rithöfundarins John Updike. Ég deili þeirri gleði með mörgum öðrum guðfræðingum, því Updike er kunnáttusamur í guðfræði, las Kirkegaard á sínum tíma og vitnar gjarnan í guðfræðinga tuttugustu aldar. Af tilefni dagsins um efann og trú fór ég að rifja upp boðskap bókar Updike, sem ég las einu sinni á flugferð yfir Atlantshafið. Sú heitir Roger’s Version og fjallar um samskipti gamals en líka spillts guðfræðikennara, Roger Lambert, og ungs, ákafs trúmanns og nema í stærðfræði. Sá ungi, Dale Kohler, vildi nálgast tilveru Guðs vísindalega og hafði hugmynd hvernig mætti sanna guðsveruna stærðfræðilega. Sá gamli var búinn að fá nóg af fólki, sem hafði Guð uppá vasann, þóttist visst í öllum greinum trúarinnar og tróð á öðrum og skoðunum þeirra. Þegar vel reiknandi vissutrúarmaðurinn fullyrti, að ef hægt væri að sanna Guð væri hægt að útrýma öllum áhrifum djöfulsins í veröldinni var hinum eldri nóg boðið. Hann spurði hvað Dale héldi eiginlega, að djöfullinn væri. Sá ungi svaraði: „Djöfullinn. Það er efinn.” Sá gamli var ósammála og sagði: „Mér sýnist nú, þegar við skoðum söguna, líka ayatollana og alla harðstjórana, að sannleikurinn sé ekki í samræmi við þína trú. Djöfullinn er einmitt þar sem efinn er gerður útlægur. Það er einmitt skortur á efa, sem rekur fólk til sjálfsmorðsárása eða að koma upp útrýmingarbúðum. Efinn truflar fólk og trúin ofsækir efann og drepur, ef hún mögulega getur.”

Hrokabland

Sagan heldur svo áfram og í ljós kemur hvorugur hafði rétt fyrir sér. Hið djöfullega getur bæði búið við efa og skort á efa. Líferni beggja var í mörgu áfátt. Hinn efalausi og efasemdamaðurinn frömdu báðir hræðilega glæpi í þessari sögu. Í ljós kemur, að það sem skilur milli lífs og dauða, hamingju og óhamingju er ekki háð því hvort menn ala með sér efalausa trú eða eru á varðbergi gagnvart trúarvissu. Lausnin er ekki heldur að reyna að blanda efa og trú í réttum hlutföllum. Trúmaðurinn efalausi og efasemdamaðurinn áttu það sameiginlegt að vera hrokagikkir. Báðir voru kokhraustir og skilningsskertir í eigin heimsmynd. Í sjálfumglaðri blekkingu voru þeir báðir sannfærðir um, að þeirra stefna væri sú eina rétta. Þeim yfirsást hið eiginlega og djúpsækna eðli trúarinnar, sem er auðmýkt og tilbeiðsluafstaða gagnvart mönnum, lífi og Guði. Auðmýkt, lotning, elska er góð þrenna. Ef hroka er blandað í trú eða efa verður til blanda, sem er lífinu hættulegt. Þau, sem hafa sannleikann í trúarefnum uppá vasann eru hættuleg sjálfum sér, samfélagi sínu og líka heimsbyggðinni, hvort sem það eru kristnir menn, múslimar eða telja sig til einhverrar annarrar trúar. Skautið yfir sögu mannkyns í huganum. Fer ekki saman, að miklu mannablóði hefur jafnan verið úthellt, þegar hrokanum er blandað í trúna? Það er sú blanda, sem brenglar og eitrar herskáa hrokagikki við víglínur heimsins. Það eru fullvissir og efalausir vitbetrungar, sem með öllum ráðum og kostnaði ætla að koma sinni „alvitru stefnu” og „alréttu skikkan” á. Þegar hroka er blandað í trúarvissu þá verður afleiðingin verri fyrir mannkynið en skelfilegastu farsóttir aldanna. Hroki í bland við allar gerðir af trú framkallar svartadauða meðal fólks. Vandinn er ekki trú heldur hroki, sem fer svo illa með og í trú. Efahyggjan er skárri en trúarofstæki því hún hvetur ekki til herferða, manndrápa og kúgunar með sama hætti. En hrokafull efahyggja er systir hrokafullrar trúar, að því leyti að hún smættar tilveruna, er í grunninn bókstafshyggja, sem ekki umber aðrar skoðanir, getur ekki unnt öðrum, að skilgreina litríki veraldar með öðrum hætti en skv. sinni forskrift. Kynnið ykkur boðskap þeirra, sem eru herskáir guðleysingjar. Þar finnið þið ekki þroskaða vitmenn, heldur hrokagikki, sem hæða og níða. Herskáir guðleysingjar eru bókstafstrúarmenn og meðal slíkra er oft stutt í ofbeldið.

Páskabróðir og Tómas tvíburi

Fyrsti sunnudagur eftir páska, dagurinn í dag, hefur stundum verið kallaður hinu skemmtilega nafni páskabróðir. Í frumkristni voru páskarnir stórhátíð og guðsþjónustur voru sóttar alla daga páskavikunnar. Þau, sem voru nýskírð, voru íklædd hvítum klæðum og vikan af því tilefni nefnd hvíta vikan. Síðast voru hin skínandi klæði notuð á sunnudegi eftir páska og dagurinn því oft líka kallaður hvíti sunnudagur. Það er ljómandi að hafa hið bjarta og elskulega nafn í huga, þegar rætt er um persónu dagsins, Tómas, lærisvein Jesú. Hann kemur ekki oft við sögu í guðspjöllunum fremur en margir aðrir vinir Jesú. Kannski er hann frægastur fyrir að neita að trúa orðspori um, að dáinn maður hafi birst. Nei, hann hafði engan áhuga á uppvakningum, draugagangi og beitti efa gagnvart því sem venjulegt og vel upplýst fólk gæti skýrt með heilbrigðri dómgreind.

Trú og efi

Tómas er áhugaverður. Hann gengur undir viðurnefnunum tvíburi, sem reyndar kemur fram í texta dagsins. Reyndar þýðir nafnið Tómas tvíburi. Hans eiginlega nafn hefur horfið, sem er áhugavert. En svo eru til miklar og merkilegar sögur um kristniboð Tómasar austur á Indlandi og söfnuð, sem hann stofnaði þar. Hann hefur því líka verið nefndur postuli Indlands. Af guðspjöllunum virðist mega draga þá ályktun, að hann hafi alls ekki verið neinn vingull, heldur stefnufastur, einlægur maður með trausta skaphöfn. Þegar Jesús ætlaði að fara norður til Júdeu í sjúkravitjun hvatti Tómas félaga sína til að fylgja meistaranum þótt ferðin væri bæði erfið og hættuleg. Einlægni Tómasar kom fram við síðustu kvöldmáltíðina, þegar hann sagði, að hann vissi ekki hvert Jesús ætlaði að fara og því síður hver vegurinn þangað væri. Jesús sagði þá við hann hin kunnu orð, að hann væri vegurinn, sannleikurinn og lífið. Jesús opinberaði sem sé Tómasi köllun sína og veru. En áleitnari verður svo myndin af Tómasi, þegar hann neitaði að trúa upprisusögunum. „Sjái ég ekki naglaförin í höndum hans og geti sett fingur minn í naglaförin og lagt hönd mína í síðu hans, mun ég alls ekki trúa.”

Andlegt eða líkamlegt

Hvað var það, sem Tómas vildi? Ekki kenningar, vitsmunalega sannfæringu, fullvissu í heilanum, heldur sár, ummerki píslargöngunnar, götin eftir járnfleina. Jesús reyndi ekki sanna fyrir honum rökkerfi himinsins eða opinbera einhverja launhelgaspeki heldur vildi leyfa honum líkamlega snertingu, að þreifa á sárum. Jesús sagði: “Kom hingað með fingur þinn og sjá hendur mínar, og kom með hönd þína og legg í síðu mína, og vertu ekki vantrúaður, vertu trúaður.” Hvað merkir þetta? Jesús auglýsti ekki sigur sinna á dauðanum með því að reiða fram herfang úr ríki dauðans, ekki með stórkostlegum kraftaverkum, heldur með því að sýna sár eftir spjót, för eftir járngadda og hýtt bak. Táknmál hins slátraða og hlýðna lambs talar til þeirra, sem hafa eyru og auðmjúkan anda.

Hin vestræna menning hræðist sármerki, þolir illa að blóð renni, færir dauðann á stofnanir, felur öldrun og gamalmenni á hælum. Við Íslendingar erum á hraðferð í hóp þeirra, sem upphefja lúkkið og hræðast blóð, svita og tár, sem er raunveruleiki þorra mannkyns. Fólk, sem forðast þjáningu og heldur að lífið eigi að vera eitt samfellt show fyllist efa og hræðist líka allt það, sem er harðsótt, djúprætt og krefst fórnar. Jesús bað engan um að vera fræðilegt ofurmenni án efa. En Jesús kallaði menn til þjónustu, til elsku við systur og bræður okkar í veröldinni. Það er að vera mennskur að sinna því kalli.

Sár og þjáningarmerki

Móðir Theresa er ein af fyrirmyndum, sem við megum líta til. Hún var aldrei hrædd við, að snerta sár. Í þeim sá hún sár Jesú og í lækningu þeirra sá hún upprisukraft hans sömuleiðis. Þjónusta hennar var að vera fulltrúi Jesú. Þegar Jesús gerði sér grein fyrir efa Tómasar tók hann ekki til við að rökræða við hann, heldur bauð honum að snerta sár. En Tómas vissi hve raunveruleikatengdur og jarðbundinn Jesús var. Hann þekkti því meistara sinn samstundis. Því féll hann fram og sagði þessa mikilvægu setningu: „Drottinn minn og Guð minn.” Þar var niðurstaðan og játningin. Efinn hvarf við sárið. Angistin hvarf við trúarjátninguna. Auðmýkt og lotning einkenndu og hroki var fjarri.

Góður staður að vera á

Páskabróðirinn talar um efann. Tvíburinn Tómas túlkar fyrir okkur stöðu efans en líka eðli trúarinnar. Efinn er hluti af lífinu, trúarlífinu líka. Við erum systkin Tómasar, efi býr í okkur öllum. Reynum ekki að deyða efann með því að leita að vissu á röngum stað og alls ekki í híbýlum hrokans eða sértæku kerfi hins útvalda hóps. Þá fer fyrir okkur eins og hólma í hlaupi. Leyfum efanum að mæta Jesú. En hikum svo ekki þegar meistarinn kemur til okkar, birtist okkur í messunni, talar til okkar í djúpum sálarinnar eða kallar í sálmum náttúrunnar. Þá ættum við í efa okkur að leyfa okkur að falla fram og segja: „Drottinn minn og Guð minn. Ég trúi en hjálpa efa mínum.”

1sdepaska A-röð: Jes. 43. 8-13 1. Jóh. 5. 4-12. .Jóh. 20. 19-31. Myndin var tekinn þegar hólminn var að hverfa í Eldvatninu. Ég tók myndina nærri þáverandi prestssetri í Ásum í Skaftártungu. 

Greinar og pistlar

Lífskúlurnar

Kennslustund var að hefjast. Kennarinn rogaðist með stóra glerskál að kennarapúltinu og kom henni þar fyrir. Síðan fór hann að veiða úr fötu golfkúlur sem hann setti í glerílátið. Þegar það var orðið kúfað spurði hann áhorfendur hvort hann væri ekki búinn að fylla það. „Já,“ svaraði hópurinn í stofunni. Þá tók kennarinn kassa með föndurperlum og hellti yfir kúlurnar sem fyrir voru, hristi glerílátið svo perlurnar sáldruðust á milli golfkúlanna og settust í holrúmin á milli þeirra. „Er það núna fullt?“ spurði hann. „Jaaá,“ muldraði hópurinn, sem fylgdist með þessum óvænta gjörningi í stofunni. Enn á ný lyfti kennarinn íláti. Nú var það fata með þurrum sandi, sem hann hellti yfir það, sem fyrr var komið. Sandurinn rann á milli allra kúlanna. Ótrúlega mikið magn komst fyrir. „Er ílátið orðið fullt?“ spurði kennarinn. Nú var orðið augljóst, að ekki væri ráð að svara of ákveðið, enda tók kennarinn upp ölflösku, opnaði hana og hellti í ílátið, sem tók lengi við. Nemendurnir hlógu og kennarinn kímdi. „Er það nú fullt?“ spurði hann. „Já, já,“ svöruðu þau. Kennarinn sagði: „Mig langar til að þið hugsið um það, sem þið hafið séð, og svör ykkar.

Stóru kúlurnar – verðmætin

Golfkúlurnar eru tákn um það, sem skiptir ykkur raunverulega máli í lífinu. Það eru fjölskyldur ykkar, makar og börn, vinir, heimili, vinnan og hugðarefni. Ef þið misstuð allt annað en hélduð þessum þáttum væri líf ykkar samt ríkulegt og gott. Litlu kúlurnar, sem runnu á milli hinna stærri, eru tákin um allt það sem ekki skilgreinir hvað þú ert í lífinu, t.d. í hvaða húsi þú býrð, hvort þú átt bíl eða hvaða gerðar hann er, hvert þú fórst í sumarfrí, hvort þú nærð að fara í borgarferð í ár eða ekki og annað álíka. Sandurinn er það, sem skiptir enn minna máli, t.d. hvort þú varst búinn að taka til í bílskúrnum, þværð þvottinn í dag eða á morgun. Ef sandurinn er settur í glerskálina fyrst er ekkert pláss, hvorki fyrir smáar eða stórar kúlur. Ef við fyllum lífið af smáverkefnum og smáatriðum er ekki lengur pláss fyrir það, sem máli skiptir og veitir hamingju. Gefið gaum því, sem varðar lífshamingjuna. Leikið við börnin ykkar, gælið við ástina og munið eftir leiknum í samskiptum við fólk. Munið eftir að sinna heilsurækt, hinu andlega lífi og heimsækja foreldra ykkar. Ef þessum málum er sinnt og þau rækt verður alltaf tími til að þrífa á bak við eldavél eða taka til í kústaskápnum. Setjið lífsþættina í forgangsröð. Aðalmálin fyrst og síðan annað í gildaröð. Lífið fyrst og annað er sandur. Einn nemandinn lyfti hendi: „En hvað með vökvann sem þú helltir yfir hitt?“ “Gott að þú spurðir,“ var svarað. „Það er nú einu sinni svo að hversu gott og ríkulegt líf þitt er, getur verið ljómandi líka að setjast niður með vini þínum og fá sér bjór!“ 

Verðmætamat og forgangur
Er viska í þessari sögu? Hvað er sandurinn í lífi þínu? Gerir þú of mikið úr þrifunum eða puðinu? Fer of mikill tími af lífi þínu í hringsól og snatt? Er ekki ráð að þú staldrir við og spyrjir hvað það er sem skiptir þig verulegu máli. Hvað má hverfa, án þess að líf þitt blikni? Hvað skaðar hamingju þína? Hvað myndi algerlega kremja í þér hjartað og eyða lífsgleðinni? Er lífsskál þín full af sandi eða er þar nóg pláss fyrir stóru lífskúlurnar? Er í þér ástarkraftur? Áttu nægan nægan tíma fyrir vini, börn, hlátur, strokur og kossa? Er eitthvað, sem mætti fara eða jafnvel verður að hverfa, til að meira næði sé fyrir það sem máli skiptir? Er einhver möl og grjót sem er í leið þinni. Hver er dýptin og hvar er Guð í þínu lífi? Jesús stendur hjá þér: Ég mun gefa ykkur nýtt hjarta og leggja ykkur nýjan anda í brjóst. Brautin hefur verið rudd. Þér standa til boða stórar og smáar lífskúlur. Það neyðir þig enginn til að lifa vel, en þér er boðið í veislu lífsleikninnnar.

Prédikanir

Eftirlýstur

Fyrir þremur vikum slapp fangi úr haldi lögreglu við dómhúsið við Lækjartorg og hljóp lögregluna af sér. Lýst var eftir honum og leitin var áköf. Saklaus unglingur varð m.a. tvisvar fyrir að lögreglan hélt að hann væri hinn eftirlýsti sakamaður. „Innan skamms sjáið þér mig ekki lengur, og aftur innan skamms munuð þér sjá mig.” Það var lýsingin á fangamissi og fangafundi. Eftirlýstur – og þessir viðburðir rifjuðu upp fyrir mér hálfrar aldar eftirlýsingu, auglýsingaplakat, sem við, unglingarnir í Neskirkju, gerðum af miklum metnaði. Þetta var á hippaárunum þegar Jesúfólkið erlendis hélt á lofti myndum af öðru vísi Jesú en í kirkjunum. Það voru myndir af andófsjesú, þessum sem þorði að vera öðru vísi. Og þannig hafði Jesús verið en rímaði líka við draum og hugsjónir fólks um ábyrgð í samfélagi, þor til að vera í samræmi við dýpri viðmið. Svo var sá Jesús auðvitað líka vörpun á draumum okkar unglinganna, sem gerðum uppsteit gegn foreldrum og uppreisn gegn hátterni eldri kynslóðarinnar. Svoleiðis uppreisnarjesús var spennandi. Eftirlýstur Jesús Kristur.

Þetta var snemma vors árið 1972 og efnt var til „Jesúmessu“ í Neskirkju við Hagatorg. Prestur og æskulýðsleiðtogar kirkjunnar virkjuðu okkur ungviðið til verka og hvöttu til dáða. Við Jónas Þórir, síðar organisti og tónlistarjöfur, vorum stórhuga og efndum til hátíðar unga fólksins á fyrsta sunnudagskvöldinu í mars. Það voru engin vandræði með kirkjusóknina. Unglingarnir í hverfinu komu og fylltu kirkjuna. Yfirskriftin var: Eftirlýstur Jesús Kristur. Fjöldi unglinga ræddi um trú sína, las ljóð, söng og spilaði. Kalli Sighvats í Trúbrot lánaði Hammondorgel sitt, sem var þá Rollsinn í poppheiminum. Hammondinn bilaði þó reyndar í miðju lagi, okkur Jónasi Þóri, sem stýrðum samkominni, til mikillar hrellingar. Sóknarnefndin var talsvert stressuð yfir látunum og aðsókninni og óttaðist að allt færi úr böndum. En okkur Jónasi Þóri var þó treyst og við höfðum m.a. hannað og fengið prentað plakat til auglýsinga, til dreifingar í hverfinu og upphenginga í kirkjunni. Þetta var flott plakat með lýsingum á hinum eftirlýsta rétt eins og krimma í villta vestrinu. Eftirlýstur Jesús Kristur. Svo var þarna líka felumynd af Jesú. Plakatið vakti mikla hrifningu og prentað í mörgum grunnlitum. Það lá við slagsmálum í lokin þegar fólk fékk að ná sér í eintak af vegg kirkjunnar. Þessi plaköt voru síðan hengd upp í hundruðum unglingaherbergja í Reykjavík.

Eftirlýstur Jesús Kristur. Á öllum tímum er hann eftirlýstur; um hann rætt; hvort hann sé týndur eða dáinn; hvort hann tengist samtímanum; hvers eðlis tengslin við hann geti verið og hvaða gildi hann hafi á hverri tíð. Í dag verður málþing í Hallgrímskirkju um málefni fanga og tilgang fangavistar. Fangar og Jesús eiga reyndar margt sameiginlegt, m.a. að hafa verið stungið í steininn! Jesús komst reyndar út úr grjótinu og fangar vilja eiga afturkvæmt úr fangelsi, ekki aðeins úr húsi heldur líka til frelsis, nýrra möguleika og nýs lífs í samfélagi fólks. Fangar vilja fá að lifa upprisu í eigin lífi.

Að sjá og sjá ekki

Texti guðspjallsins er um eftirlýsingu. Það var auðvitað alveg rétt hjá Jesú sem hann sagði við vini sína, lærisveinana: „Innan skamms sjáið þér mig ekki lengur, og aftur innan skamms munuð þér sjá mig.” Þessir samverkamenn Jesú skildu ekki orð hans fyrr en þeir sáu heildarmyndina löngu síðar. „Þið sjáið mig ekki en svo munuð þið sjá mig að nýju.“ Hvað átti Jesús við með þessu? Hvað meinti hann með að hann færi til föðurins og kæmi svo til baka? Jesús áttaði sig á að alls konar falsfréttir breiddust út. Jesús bað því fólk að að hlusta vel. Sjálfur vissi hann að hann var eftirlýstur af yfirvöldum. Stjórnvöld vildu ná honum og ekki aðeins stinga honum í steininn, heldur beinlínis ryðja honum úr vegi. En Jesús Kristur sá lengra. Hann þekkti framvinduna og vissi að meira væri í vændum en pyntingar og aftaka. Síðan skýrði hann út fyrir lærisveinunum hvað það merkti að innan skamms myndu þeir ekki sjá hann en svo innan skamms sæju þeir að nýju. Það yrði þeim sorgarefni þegar hann færi og þau, sem vildu hinni ungu hreyfinu Jesú Krists illt, myndu fagna. En líkt og við barnsfæðingu er fagnað þegar barnið er fætt og lifir getur hið vonda orðið til góðs.

Jesúmyndir

Á plakatinu sem prentað var fyrir Neskirkju fyrir fimmtíu árum var mynd af Jesú Kristi. Það var felumynd, sem varð ekki sýnileg eða augljós nema fólk staldraði við og skoðaði vel. Hún á sér þá sögu að ljósmyndari var að taka myndir af bráðnandi snjó að vori. Þegar hann fixeraði myndirnar sá hann allt í einu hvernig mannsmynd birtist á ljósmyndablaðinu. Það var mynd af síðhærðum, che guevarískum, skeggjuðum Jesú Kristi. Þetta var ekki það sem myndasmiðurinn átti von á og honum varð svo mikið um að sjá þennan Jesú Krist birtast sér við framköllunina að myndbirtingin breytti lífi hans.

Plakat okkar unglinganna í Neskirkju vakti hrifningu. Plakatið var tvírætt, kveikti í fólki og virkjaði ímyndunaraflið. Svo var Jesús Kristur eftirlýstur. Þannig er hann á hverri tíð. Sumir vilja Jesú Krist dauðan eða úthýsa honum úr lífi og menningu. En aðrir gera sér grein fyrir að Guð er uppspretta lífs. Í krafti Jesú Krists er allt líf þessa safnaðar. Í hans mætti störfum við prestar og starfsmenn þessarar kirkju. Í krafti mannvinsemdar Jesú Krists lýsum við eftir góðu samfélagi, mýkt í tengslum og ábyrgð í afstöðu til fólks, náttúru og heims. Hvað merkir að sjá ekki Jesú lengur? Hvenær sjáum við hann og með hvað móti sjáum við hann eins og hann er? Er Jesús Kristur lifandi bróðir og samfylgdarmaður? Eða er hann eftirlýstur? Hvaða hlutverki gegnir Jesús Kristur í lífi þínu? Hver er Jesúmyndin í þínum huga?

Við erum eftirlýst

Við höfum tilhneigingu til að hengja þungar byrðar lífsins á þunna þræði. Það sem við höldum að geri okkur hamingjusöm slítur oft böndin. Þá verða áföll sem oft valda innanmeinum. Við þurfum að læra listina að greina hvað er raunverulega til hamingju, friðar, gleði og farsældar og hengja þau gæði ekki á þunna þræði. Hver er þrá þín? Eftir hverju lýsir þú í lífinu? Eftir hverju sækist þú? Hvernig væri að skoða mál lífsins með nýjum hætti? Við getum og megum gjarnan snúa öllu við og hugsa út frá betri forsendum og róttækari sjónarhóli. Jesús Kristur er ekki eftirlýstur heldur lýsir eftir okkur og að við sjáum hans ljós og lifum í því ljósi. Við erum eftirlýst. Guð vill vera okkar vinur og tengjast okkur ástarböndum. Það eru hin þykku bönd sem hvorki fangelsa né bresta á álagstímum. Þráðurinn að ofan. Lífsbönd ástar og umhyggju. Amen. 

Prédikun í Hallgrímskirkju, 8. maí, 2022, 3. sunnudag eftir páska.

 

Greinar og pistlar

Trúir þú á Guð?

Blaðamaður vildi tala við prest og kom svo í Hallgrímskirkju. Samtal okkar var skemmtilegt. Í lokin fórum við inn í kirkjuskipið og kvöddumst að lokum við ljósberann hjá Kristsstyttunni. Á leiðinni fram að dyrum sneri blaðamaðurinn allt í einu við, skaust fram hjá ferðamönnunum og kom aftur til mín og spurði: „Trúir þú á Guð?“ Spurningin var frá hjartanu, einlæg spurning en ekki eftirþanki eða grunur sem braust fram. Svarið var: „Já, ég trúi á Guð. Ég væri ekki prestur ef ég tryði ekki á Guð.“ Ég stóð þarna með logandi kerti í hendi og kom því fyrir hjá ljóshnettinum. Nýtt samtal hófst og risti djúpt. Ferðamenn heimsins fóru hjá með sínar spurningar um tilgang, líf og hamingju.

Trúir þú á Guð? Spurningin laumast að okkur á vitjunarstundum og krossgötum lífsins. Þegar við glímum við breytingar verða spurningar um Guð og trú stundum ágengar. Þegar lífi fólks er ógnað verður hún að spurningu um möguleika lífs. Hvað er hinum megin dauðastundarinnar? Nánd dauðans kallar á líf. Þegar dauðinn sækir að blossar upp lífsþrá. Þegar fólk undirbýr dauða sinn og kallar til prest verða himindjúp samtöl. Á dánarbeði spyr fólk mig stundum um trú mína, hvort ég sé hræddur við dauðann og hvert framhaldið verði. Það eru ekki bakþankar heldur alvöru spurningar úr sálardjúpum.

Margir endurmeta guðstrú sína, tengsl eða tengslaleysi við Guð einhvern tíma á æfinni, sumir oft. Trú er ekki fasti heldur breytist. Trú er gjöf tengsla og trú er traust. Menn bila og geta líka tapað trausti og tengslum við Guð. Ég get ekki verið prestur í kristinni kirkju ef ég tryði ekki eða væri ótengdur Guði. Ég myndi segja af mér prestsstarfinu ef ég missti trúna. Það hafa prestar gert þegar trúin hefur horfið þeim. Guðssamband er ekki fasteign heldur lifandi samband. Það geta orðið breytingar og skil í þem tengslum rétt eins og í samböndum fólks.

Blaðamaðurinn vildi vita hvernig guðstrú tengdist öðrum lífsefnum. Mín afstaða er að trú sé ástarsamband og að trú sé best túlkuð sem ástartengsl. Tjáskipti Guðs og manns eru samskipti elskunnar. Í sambúð fólks getur ást dvínað og trú getur með hliðstæðum hætti linast og jafnvel horfið. Ástartengsl geta líka dafnað og trú getur styrkst. Trú er samband lifandi aðila eins og ástin er lífssamband. Svo var ég spurður um bæn. Svarið var og er að ég bið. Ég gæti ekki hugsað mér orðalaust ástarsamband. Mér þykir óhugsandi að tala t.d. ekki við konuna mína. Bæn er tjáning elskunnar, hlý og óttalaus. Þannig lifi ég trú sem dýpstu tengsl lífsins, að Guð er mér nær en meðvitund mín. Anda Guðs túlka ég sem áhrifavald, ekki aðeins í ferlum og lífvefnaði náttúrunnar heldur líka í tækni, veraldarvefnum, lífspúlsum menningar og öllu því sem verður í veröldinni. Svona túlka ég veruleika Guðs og það er ekkert ódýrt í þeirri nálgun.

Efi og trú eru að mínu viti tvíburasystur og vinir. Ég glími stöðugt við efasemdir mínar. Efinn hjálpar við að greina hið mikilvæga frá hinu sem er úrelt í trúarefnum. Forn heimsmynd er ekki aðalmál trúarinnar og trúmenn hljóta að fagna vísindum og aukinni þekkingu. Hlutverk Biblíunnar er ekki að færa okkur til baka í tíma heldur opna okkur framtíð. Biblíuna þarf að lesa með köldum en opnum huga. Trúarlærdóma þarf líka að skoða og skilja í sögulegu samhengi. Kirkjustofnanir breytast og jafnvel hrynja því verk mannanna eru skilyrt og stundum afar sjálfhverf. Því er vert að skoða allt sem tengist trú og trúariðkun með gagnrýnum huga. Ég dreg ekki á eftir mér gömul og úrelt fyrirmæli Biblíunnar. Ég er frjáls undan hvers konar kúgandi og lífshamlandi valdi. Ég hvorki kannast við né þekki stressaðan, skapstyggan Guð, sem er viðkvæmur fyrir mistökum og ranghugmyndum fólks. Guð reiðist ekki óvitaskap okkar manna þegar við gerum okkur rangar hugmyndir um Guð. Ég er afar gagnrýninn á lífsheftandi guðshugmyndir en ég trúi. Guð tjáir mér elsku sína í hjartslætti mínum, frumum líkamans, hrifningu daganna, faðmlögum og furðum og fegurð heimsins. Trúarspurningin berst öllum einhvern tíma. Hvernig er trú þín eða vantrú? Er allt búið þegar síðasti andardrátturinn hverfur? Hver eru ástartengsl þín við lífið? Trúir þú? Guð talar við þig því ástin orðar afstöðu og þarfnast alltaf samtals.

Messi pistill birtist í Morgunblaðinu fimmtudaginn 5. maí, 2022. Meðfylgjandi mynd er af neðri hluta ljósbera kirkjunnar.