Greinar og pistlar

Ofngrillaður þorskhnakki með ansjósu, capers og ólífusmjöri

Ofurgóður þorskhnakki fyrir sælkera. F. 4.
100 gr smjör
50 gr. jómfrúarolía
6 ansjósuflök
2 msk capers
15 kalamata-ólífur
1/2 chilli-pipar
1 kg þorskhnakki
salt og pipar.
Setjið olíu og smjör í pott og bræðið smjör, lækið hitann og setjið söxuð ansjósflökin út í og látið malla við vægan hita í fimm til sjö mínútur þangað til ansjósurnar hafa bráðnað saman við smörið.
Bætið við kapers, smátt söxuðum chilli-pipar og ólífum eldið í áfram í 10 mínútur.
Skerið þorskahnakka í skammtastærðir og penslið með smjöri, salt og pipra. Grilla hnakkana undir ofngrilli – fiskurinn á að vera rétt ofan við miðjan ofn. Tilbúinn etir sjö-tíu mín. Raða á disk og hella smjöri yfir fiskinn. Berist fram með kartöflum – + grænmeti.
Þessi uppskrift er til í ýmsum útgáfum og með tilbrigðum – mig minnir að ég hafi fengið hana frá lækninum í eldhúsinu. 
Greinar og pistlar

Sóvetríkin og Bjarmalandsferð pabba

Veistu um heimildir um ferð verkalýðshóps til Sóvét árið 1952? Gerðu svo vel að hafa samband. Tilefni spurningarinnar er að Þórður, faðir mínn, fór sína Bjarmalandsferð í apríl og maí 1952. Hópurinn sem hann var með flaug til Kaupmannahafnar, síðan til Stokkhólms og þaðan var farið til Helsinki. Síðan hófst hin eiginlega Sóvétferð – lestarferð til Leningrad og síðan til Moskvu. Flogið var þar á eftir í blíðuna í Kiev og síðan farið til Krímskaga, skoðaðar verksmiðjur, víngerðir og hafnarborgin Sevastopol sem komið hefur mjög við sögu í árásarstríði Rússa í Úkraínu.

Pabbi skrifaði mjög ítarlega dagbók um ferðina, móttökur og ævintýri. Þessa bók erum við Jón Kristján, sonur minn, að pikka á tölvuna og vinnum síðan ítarefni um alla þá staði sem lýst er í dabókinni. Þegar Pútin verður farinn til hinna eilífu stríðslanda förum við í fótspor pabba, en við munum væntanlega ekki fljúga frá Moskvu til Kiev eins og hann – alla vega ekki á næstu mánuðum.

Nýi tíminn fjallaði um ferðina og ferðalangana í grein 29. maí 1952. Þjóðviljinn sagði frá ferðinni 27. apríl, daginn eftir að hópurinn flaug af stað með Gullfaxa. Þar er tilgreint hverjir voru með í för: „Þórður Halldórsson múrari frá Sveinasambandi byggingamanna, Ragnar Þorsteinsson ritari Verkalýðs- og sjómannafélags Ólafsfjarðar, Ólafur Jónsson formaður Hlífar Hafnarfirði, Björn Jónsson formaður verkamannafélags Akureyrarkaupstaðar, Árni Guðmundsson bílstjóri frá Dagsbrún, Guðríður Guðmundsdóttir formaður verkakvennafélagsins Snót í Vestmannaetyjum, Sigurður Guðnason formaður Dagsbrúnar, Þuríður Friðriksdóttir formaður Freyju og Guðlaug Vilhjálmsdóttir Iðju. Fararstjóri Þorvaldur Þórarinsson, lögfræðingur.“

Ef þú veist um heimildir væru upplýsingar vel þegnar. Pabbi varðveitti mikið af skemmtilegum gögnum um ferðina og m.a. er þessi mynd frá verksmiðju í Moskvu. Pabbi er þessi hávaxni með gleraugun og fylgist grannt með. Björn Jónsson er fremst á myndinni.

Tíu rúblu seðill sem var í minjaumslagi pabba – hann hefur ekki náð að eyða þeim – sem var jafngildi 7 mánaða húsaleigu í Moskvu á þeim tíma!

Greinar og pistlar

Verði ljós og tangó skýjanna

Bláfjöllin og sólin brostu við veröldinni og þar með okkur sem áttum leið austur fyrir fjall 26. nóvember. Ég var á leið í Alviðru á fund og sá útundan mér ljósaævintýri suður af Sandskeiði. Það var sem skýin dönsuðu tangó við taktinn í ljósmúsíkinni. Þrátt fyrir nauman tíma stoppaði ég bílinn við vegarútskot, renndi niður rúðu og tók mynd beint úr ökumannssætinu. Móðurlegur ljósengill breiddi út faðminn og blessaði dansinn. Tólf metra hár ljósviti listamannsins Claudio Parmiggiani var sem biðjandi og þiggjandi dvergur í ljósagnótt nágrannanna. Verði ljós þessari veröld, meira líf og kröftugri dans. Guði sé lof fyrir ljósið.

Greinar og pistlar

Hlaupavargur

„Þá kom hann út. Svo eðlilega eins og ekkert væri sjálfsagðara; þessi veröld var hans. Hann kom út úr skóginum aðeins lengra frá en þar sem slóðin eftir skíðin mín var. Hann staldraði aðeins á milli einirunna og lágvaxinnar furu og horfði gaumgæfilega yfir snjóhvíta og frekar takmarkaða víðáttu mýrarinnar. Hann sneri höfðinu þannig að ég gat séð á vangann og íðilfagurt trýnið, bratt ennið og upprétt eyrun.“

Ulf Norrstig lærði snemma af pabba og afa að veiða dýr og fiska. Frá bernsku færði hann veiðidagbók og skráði feng sinn, hvernig veðrið var, færð og annað sem tengdist veiðinni. Hann lærði svo skógfræði og gerðist svo kontóristi hjá sænsku skógræktinni. Í starfi naut hann þekkingar sinnar úr uppvextinum en varð líka að beygja sig undir einsleitandi gróðaþarfir skógareigenda sem voru á kostnað fjölbreytileika skóganna. Bókin Hlaupavargur hefst þegar Ulf hafði látið af störfum og þau Inga kona hans fluttu úr þéttbýlinu og norður í skógarveröld Helsingjalands. Honum fannst ekki sjáfgefið að Inga vildi verja þriðja æviskeiðinu á bernskuslóðum hans svo hann gæti veitt til matar og þau farið um skógana hans, tínt ber og notið náttúrugæðanna eins og fyrri kynslóðir höfðu gert.  

Ulf kom gömlum húsvagni fyrir upp í hæðum til að fylgjast með dýraferðum. Þar andaði hann að sér dásemdarunaði jarðargróðans og hlustaði eftir hljóðum lífsins og horfði með skerptri athygli veiðimannsins. Við kynnumst smátt og smátt manni sem lifir í sátt við lífríkið. En í hjarta og æðakerfi Ulfs voru mein og breytingar urðu hið innra. Veiðilöngun hans daprast. Náttúrutengingin stríkkar, snýst og opnar honum nýja skynjun og sálarvíddir. Á nýjársdegi fóru Ulf og hvutti hans í kofann til að kíkja á umferð dýranna. Þá sá sá gamli allt í einu háfættan, stóran úlf sem kom í jaðar skógarins. Hann stóð grafkyrr, glæsilegur prins lífsins og konungur skógarins. Ulf heillaðist af þessum nafna sínum og nýr kafli hófst í lífinu. Hann megnaði ekki segja konu sinni frá þessari sjón, merking hennar dagaði hægt á hann. Smátt og smátt skildi hann og lesendur líka að úlfurinn varð táknmynd um manninn sjálfan. Hann notaði úlfinn til að túlka eigið líf, minningar, lífsátök og afstöðu annarra. Svo sá hann í úlfinum lífsháska líka. Lífi beggja var ógnað. Á veiðitímanum sem fór í hönd næstu ár óttaðist hann að veiðifélagar hans dræpu úlfinn. Hinn mennski Úlfur varð veikur og lagður inn á sjúkrahús en hinn dýrslegi fór frjáls um fjöllin. Síðan er unnið úr stefjum bókarinnar með spennuparið úlf-Úlf sem meginstef. Gert er upp við alls konar tengsl veiðifélaga, hjúskaparvíddir þeirra Ingu, fortíðarlíf byggðanna í dreifingu Svíþjóðar og samfélagsdeiglu nútímasamfélags. Nýting nátturu kemur við sögu, átök um stefnu í náttúrunýtingarmálum, breytingar á veðurfari fléttaðar í söguþráðinn, ást á dýrum og ábyrgð eða ábyrgðarleysi á húsdýrum líka.

Bókin byrjar rólega en svo er hert á og mestur hraði, spenna og óvænt úrvinnsla í lokin kemur á óvart. Við fylgjumst með framvindunni frá sjónarhóli Ulf. Samfélagi, tengslum og hugsun veiðimanna er lýst með nærfærnum hætti í bókinni. Náttúrulýsingar eru heillandi og veiðimenn allra landa þekkja náttúrulestur, gerhyglina sem fylgir veiðum, virðingu fyrir bráð og lotningu fyrir gangverki náttúrunnar. Lýsingar á gróðri eru fíngerðar, veðri er lýst af næmni, mynstrum íss, lykt við hreiður, óveðri og snjókomu. Manngerðum veiðimanna er lýst og þeim flóknu tilfinningum sem bærast í veiðiferðum, átökum og hvernig reglur þarf að setja til að tryggja öryggi manna og dýra og líka að farið sé að lögum. Ulf hinn mennski gerir upp líf sitt og hann þorir að breytast og skipta um skoðun. Hann þorir að þjóna lífinu í frelsi.

Hlaupavargur er vissulega bók um undur náttúrunnar. En hún er ekki síður um víddir þess að eldast. Afbragðs vel fléttuð og skrifuð bók um náttúrutengsl, að gera upp líf og að lifa af krafti, ábyrgð og í róttæku frelsi þrátt fyrir hrörnun. Fjögurra stjörnu bók.

 Hlaupavargur kom út árið 2021. Fyrir hana var Kerstin Ekman tilnefnd til sænsku útvarpsverðlaunanna árið 2022 og til norrænu bókmennaverðlaunanna sama ár. Skúli Thoroddsen þýddi bókina og gerði vel. Aðalsteinn Svanur Sigfússon, sá mikli meistari, vann bókina til prentunar. 224 bls. Ugla gaf út 2024.

Um höfundinn: Kerstin Ekman (f. 1933) hefur hlotið bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs og tvívegis August-verðlaunin í Svíþjóð. Hlaupavargur er fjórða bók hennar sem kemur út á íslensku. Hinar eru Atburðir við vatn, Miskunnsemi guðs, báðar í þýðingu Sverris Hólmarssonar, og Gáruð vötn í þýðingu Höllu Sverrisdóttur.

Greinar og pistlar

Myndin af Jesú Kristi

Kristnir menn leyfa eftirmyndir af Jesú. Því er til fjöldi mynda af Jesú frá öllum öldum. Þær eru misgóðar. En besta myndin af Jesú er ekki til heldur verður Jesús aðeins séður og skilinn á forsendum hverrar tíðar. Mynd Jóhannesarguðspjalls er ein margra Jesúmyndanna, mynd Ágústínusar kirkjuföður önnur og rissa Jóns Vídalíns af Jesú Kristi enn önnur. Fólk sem hrífst af Jesú Kristi eða lætur hann sig einhverju skipta gera sér mynd af honum. Myndirnar eru margvíslegar og spretta fram af mismunandi ástæðum og forsendum. Sumar eru túlkun á trúarreynslu, aðrar vörpun á pólitískri draumsýn hóps og enn aðrar eru siðferðisfordæmi.

Upphafnar Jesúmyndir draga fram himneskt eðli hans og samkvæmt þeim verður Jesús aðallega andleg, upphafin vera. Þetta eru guðhverfu Jesúmyndirnar.

Á hinum vængnum eru mannhverfar myndir og vegna þess að augum er frekar beint til jarðar en himins verður Jesús fremur mannafrömuður en himinfrelsari.

Hver kynslóð lyftir þeim myndum af Jesú sem gefa aðstæðum tímans einhverja túlkandi merkingu. Hin eina og sanna mynd af Jesú er því ekki til nema í veruleika Guðs. En menn leita þess að lifa með hinum guðlega elskhuga, skilja hann og ímynda sér veru hans og eðli. Í samlífinu opinberar Guð ásjónu sína og gefur innsýn í eigindir sínar. Það kalla kristnir menn opinberun. Myndagerðin er gagnvirk því kristnir menn leggja til myndagerðarinnar með lífi sínu og líka með því að segja söguna um Jesú með þeim besta hætti sem menn kunna að tjá. Saman verða myndirnar af Jesú marglaga mósaíkmynd kynslóðanna. Við sjáum það sem við höfum þörf á, forsendur til að skilja og löngun til að tjá öðrum.

Að búa til Jesúmynd er ekki aðeins það að draga upp portrett með línum eða orðum. Myndin af Jesú er ekki aðeins mynd ásjónu eða líkama hans. Jesús er persóna sem á sér raunverulega sögu sem er skráð í guðspjöllum Biblíunnar. Kristnum manni er saga hans lykill að sögu mannkyns, sögu heimsins af því að í honum er sögð saga Guðs. Í kirkjuárinu tjá textar og helgihald söguna og við höfum aðlagað margt í dagatali Vesturlanda að þeirri sögu. Meginhátíðir okkar eiga sér túlkun á sögu Jesú og gildir einu hvert er upphaf þessara hátíða. En af því að þarfir manna eru ólíkar á mismunandi tímum og einstaklingar og hópar eiga sér mismunandi lífsglímur þarf stöðugt að endursegja Jesúsöguna. Menningarlegar aðstæður og hefðir kalla á mismunandi túlkunarferla. Menningarsaga Rússa á miðöldum er allt önnur en Ítala á þriðju öld og Jesúmyndir þessara menningarhefða því mismunandi. Andóf Þjóðverja á sextándu öld ýtti við Lúther og löndum hans í nýtúlkun. Nítjándu aldar Þjóðverjar gerðu sér svo nýjar hugmyndir og Jesúmyndir ungra Reykvíkinga á okkar öld eru enn aðrar.

Stundum hefur sektarkennd einstaklinga eða hópa haft mótandi áhrif á hvernig hinn frelsandi Jesús hefur verið skýrður. Einu sinni varð Jesús e.k. sósíalistískur byltingarsinni. Á aðkrepptum tímum hafa trúmenn séð í honum kaghýddan píslarbróður. Sagan af Jesú á sér grunnþætti en þarfir trúmanna beina sjónum að einu eða fáum þáttum fremur en heild. Þá hafa kirkjudeildirnar hreinsað eða fjarlægt sumt og lyft á kostnað annars í Jesúsögunni. Í hefðum eru síðan meginlyklar og mörk varðandi leyfilega og mögulega túlkun. Vestræn menning er samtvinnuð sögu kristninnar. Þegar sagan um Jesú er sögð er unnið með grunngildi lífsins, gildi menningar, frumsögu þess að vera maður, á hvaða forsendum og til hvers. 

Hver er þín Jesúmynd og úr hverju bjóstu þá mynd?