Útfararræður

Þorsteinn Jónsson – minningarorð

Þorsteinn var góður flugmaður. Vinum hans og félögum ber saman um að hann hafi verið annað og meira en kerfisstjóri í háloftunum. Þorsteinn hafði margþættar flugmannsgáfur sem skapa listamann með vængi. Hann var veðurglöggur. Hann kunni að hemja dirfskuna og þorði að hætta við flug. Hann bar í sér þessa sókn upp í himininn, upp fyrir regnboga og ský, upp í heiðríkjuna.

Hér á eftir verður sunginn regnbogasöngurinn sem lengi hefur fylgt flugfólki. Ofar regnboganum: “Somewhere over the rainbow” – þar sem bláfuglar fljúga, í heimi unaðar, þar sem vonir rætast, ofar takmörkum manna og heims, þar sem tími og eilífð kyssast svo fallega. Í áttunda Davíðssálmi lesum við lýsingu manns, sem er eins og hrifið barn, sem starir upp í glitrandi hvelfinguna. Í sálminum segir:

„Þegar ég horfi á himininn, verk handa þinna,
tunglið og stjörnurnar, sem þú settir þar,
hvað er þá maðurinn þess að þú minnist hans,
og mannsins barn að þú vitjir þess?”

Þetta eru grunnspurningar. Flughimininn er stór en stærri er geimurinn. Hvað er maðurinn í þessu stóra ofurgímaldi? Erum við eitthvað meira en daggardropi í regnboga? Við lifum stutt, líðum útaf og hverfum í mistur tímans fyrr en varir. Er þá allt búið?  Er þetta mannlíf aðeins skyndiferð, eins og snögg flugferð milli tveggja valla, svo allt búið og ekki meir? Á farmennska mannlífs okkar dýpri rök og markmið? Er það “flugfélag” sem við köllum heiminn vel rekið “fyrirtæki” og til góðs? Skáld Davíðssálmsins var sannfært um, að stjörnur, tungl, fuglar himins og  menn nytu elsku og að lífið er gott. Þess vegna getur skáldið haldið fram hinni góðu niðurstöðu um lífið: 

„… Þegar ég horfi á himininn, verk handa þinna, tunglið og stjörnurnar, sem þú settir þar,
hvað er þá maðurinn þess að þú minnist hans,
og mannsins barn að þú vitjir þess?
Þú gerðir hann litlu minni en Guð,
krýndir hann hátign og heiðri.“

Þetta er niðurstaða um að Guð er, að Guð gefur, að Guð umvefur veröldina og merkir líka að lífið er gott og gæðaríkt og að himinn er áfangastaður æviflugsins.

Upphaf lífs og flugs

Þorsteinn Jónsson fæddist í Reykjavík 20. desember árið 1942. Hann var eldra barn hjónanna Jóns Bergsveinssonar og Unnar Þorsteinsdóttur, sem voru svo samhent að þau áttu meira segja sama afmælisdag, 10. desember. Yngri systir Þorsteins er Hildur og fæddist 1944, tveimur árum á eftir bróðurnum. Jón, faðir þeirra, féll frá árið 1953, aðeins 39 ára gamall. Þorstein var enn barn að aldri og við getum rétt ímyndað okkur hve missirinn hefur níst alla fjölskylduna. Þau Hildur sóttu barnamessurnar hjá sr. Óskari og sr. Jóni Auðuns, einhver svör hefur Þorsteinn fengið um eðli dauðans og vonarmál á þeim samverum og hann hóf sína sókn til hæða.

Unnur var tengd heimili þess mikla flugjöfurs Þorsteins Jónssonar flugmanns og réttnefnds flugkappa og konu hans, Margrétar Thors. Þorsteinn eldri tók nafna sínum vel, fór með hann út á völl, kynnti honum undur flugs og véla, hrærði í sál barnsins og varð til að Þorsteinn yngri heillaðist af flugi og öllu því sem lyfti mönnum upp fyrir regnbogann. Þorsteinn fór ekki aðeins suður á Reykjavíkurvöll eins og við strákar í Vesturbænum höfum lengi gert, heldur fór að stunda ferðir upp á Lögberg og skokka síðan frá endastöð upp á Sandskeið til að snudda kringum sviflugmenn og vélar, læra handtök, fylgjast með, hjálpa til og svo fljúga þegar tímar liðu. 14 ára var hann kominn í svifflug og varð eins og margir, sem byrja flugið á Sandskeiði, betri flugmaður en ella. Oft gisti hann og félagar hans í köldum flugskálanum til að fullnýta tímann.

Þorsteinn var algerlega ábyrgur fyrir sínu flugnámi. Hann var duglegur í vinnu og safnaði námsfé, hentist með Alþýðublaðið á hjóli, vann í VÍR. Áætlun hans tókst, hann lauk atvinnuflugmannsnámi með blindflugsréttindum árið 1963. Siglingafræðingsprófi ásamt flugkennaraprófi lauk hann svo 1964. Síðan tók við skrautlegur og fjölbreytilegur flugferill. Hann fékk starf við flugskólann Flugsýn, fór svo til Lofleiða um tíma, var flugmaður hjá flugþjónustu Björns Pálssonar. Um tíma fór hann svo til starfa í Bandaríkjunum. Eftir heimkomuna vann Þorsteinn síðan fyrir ýmis flugfélög, m.a. leiguflug Sverris Þoroddsssonar, Arnarflug innanlands og Íslandsflug. Samtals flaug Þorsteinn um tíu þúsund tíma. Það er raunar furðulegt og segir kannski meir en flest annað hversu góður og öflugur flugmaður hann var að þrátt fyrir válynd veður og alls konar erfiðleika lenti hann sínum farkostum ávallt án áfalla. Það þarf snilling til. Og kannski naut Þorsteinn sín aldrei betur en við erfið skilyrði, sem reyndu á og kröfðust kunnáttu og getu.

En eins farsæll og Þorsteinn var í flugmannssætinu var hann ekki jafn lánsamur í stjórn eigin lífs. Í fluginu var aðalatriði að halda sér á lofti og lenda vel. En í einkalífinu datt hann stundum illa í það og olli sér og sínum vanlíðan. Hann tók virkan þátt í AA-hreyfingunni, lærði vel á veilur sínar og eðli sjúkdómsins. Þökk sé félögum hans fyrir stuðning fyrr og síðar. Þrátt fyrir að Þorsteinn ynni ýmsa sigra í baráttunni við að láta flöskuna vera hindraði áfengissóknin hann frá fastráðningum og að njóta til fullnustu hæfileika sinna í flugmannssætinu.

En fyrir bragðið nutu margir flugnemar hæfileika hans og Þorsteinn var orðlagður fræðari, miðlaði nemendum sínum skilningi, þekkingu og virðingu fyrir fluginu. Og hann kenndi stórum hópi flugmanna Íslendinga fyrr og síðar. Fyrir það þökkum við.

Frá 1978 til 2008 vann Þorsteinn samhliða fluginu hjá Optima. Hann hafði kynnt sér ljósritunarvélar vestan hafs og fór að selja þær þegar hann kom heim. Hann var annálaður sölumaður, naut sín í starfi og naut trausts sem fagmaður í greininni.

Á síðari árum flaug hann oft með vísindamenn við rannsóknir og Þorsteinn naut þess að vera með í fræðaferðum við talningar á lífverum í náttúru Íslands. Svo lokaðist spírallinn í lífi hans með því að hann var farinn að sækja upp á Sandskeið að nýju og miðla yngra fólkinu af reynslunni. Líf okkar er ekki hringsól heldur spírall, við vitum fortíðar og megum gjarnan koma til baka með visku, reynslu og miðla henni.

Eigindir

Þorsteinn var snyrtimenni allt frá bernsku, hafði reyndar ekki langt að sækja það, því uppvaxtarheimili hans bar allt vitni um fágun. Ég þekkti Unni móður Þorsteins og hún var smekkvís fagurkeri og þær eigindir erfði sonur hennar. Þorsteinn klikkaði aldrei á skóburstun né að búa sig vel og heimli hans vitnaði um kunnáttusaman húsbónda.

Þorsteinn hafði næmi á góðar sögur, hafði gaman að segja frá, kveða fast að orði, halda fram málstað með ákveðni og miðla því sem honum þótti mikilvægt. Hann fylgdist vel með málum samfélagsins. Svo var hann líka veiðimaður og undi sér vel á vatnsbakka og í glímunni við vatnabúa. Þorsteinn flaug ekki aðeins heldur hafði gaman af ferðalögum innan lands og utan. Á síðari árum dvaldi hann langdvölum í Asíu, lærði að meta þann hluta heims og eignaðist vini.

Þorsteinn var drátthagur og listrænn, handlaginn, flinkur og var meira segja fenginn til að kenna unga fólkinu föndur og smíðar við Fríkirkjuveg. Hann hafði gaman af tækjum og tólum. Kunni snemma að fara vel með viðkvæm módel og skildi vel mikilvægi þess að fara vel með til að þau entust honum lengi og vel. Góð meðferð var honum bæði innrætt heima og svo lærði hann af mistökum hvað miklu skipti að hann færi vel með sjálfur. Við lokadægur átti hann jafvel sumar fermingargjafir sínar, svo góður vörslumaður var hann.

Konur og börn

Sjarmerandi og vel til haft flugmannsefni, sem kunni að segja sögur, varð auðvitað kvennaljómi. Þegar þær systur Mjöll Hólm og Svala unnu í Vinnufatagerð Íslands í kringum 1960 og þá var Þorsteinn á sendibílnum. Hann sagði þeim skemmtilegar sögur, heillaði þær og svo fóru þau að skjóta sér saman hann og Svala H. Friðbjörnsdóttir. Svo hófst hjúskapur hjá þeim. Þau bjuggu í Mávahlíð og fóru svo yfir í Álfheima. Þau giftu sig 1965 og þeim fæddust þrjú börn. Sigurbjörn Þór fæddist 1964, Jón Bergsveinn ári síðar og Unnur árið 1966. Þrjú börn á þremur árum, álagið var auðvitað mikið, mikil vinna og mikil gleði, en líka óregla sem ekki hentaði barnalífinu. Úr hjúskapnum slitnaði og svo fór Svala alfarin til Danmerkur með börnin. Fjarlægð og félagsaðstæður urðu til að milli Þorsteins og barnanna myndaðist stærri gjá en þau kusu. Í því var fólginn annar stóri sársaukavaldur í lífi Þorsteins. Honum þótti mikilvægt að fylgjast með sínu fólki, hann spurði frétta af þeim, heimsótti Unni gjarnan í Danmörk á seinni árum og hengdi upp myndir af afkomendum sínum á heimili sínu sér til gleðiauka.

Börn Þorsteins eru öll búsett í Danmörk og barnabörnin eru samtals sex talsins. Tvíburasysturnar Tanja og Jannie eiga afmæli í dag og mér var falið að bera þessum söfnuði kveðju þeirra.

Seinni kona Þorsteins var Sólveig Friðfinnsdóttir. Hún og fjölskylda hennar veittu Þorsteini athvarf og samhengi. Sólveig lést árið 1996, fyrir aldur fram, aðeins 54 ára að aldri. Og fjölskyldu Sólveigar og börnum er þökkuð hlýja, rækt og elskusemi í garð Þorsteins fyrr og síðar.

Yfir regnboga

Í sumar átti ég því láni að fagna að vera í nokkrar vikur í bústað sem stóð hátt og sá yfir undirlendi Suðurlands. Stundum sá ég “Þristinn” og naut hins þunga gnýs. Á hitadögum var uppstreymið mikið, skýjaborgir voru gjarnan í ofurstærð og svo gerði hitaskúrir síðdegis. Regnbogar mynduðust og litaspilið var stórkostlegt. Ég hugsaði stundum um hvort fólkið vissi af regnboganum yfir sér og vissi að nú væri stundin til að óska.

Fólk allra tíma hefur horft á litafurður regnboga og undrast. Biblían geymir íhugunarsögu um mikla ferð Nóa og að Guð hafi gert tákn á himni til að minna á sátt milli Guðs og manna. Síðan er regnboginn tákn um frið himins og jarðar, heims og Guðs.

Somewhere, over the rainbow. Þorsteinn hefur nú lokið síðustu flugferð sinni og haldið inn í land hins eilífa regnboga, þar sem friður og sátt ríkja. Himininn, stjörnurnar, tákn náttúru, gæska manna, – allt eru þetta tákn og vísanir í dýpri veruleika og djúpa þrá. Hvað er maðurinn? Í lífi okkar allra, líka Þorsteins, verða skin og skúrir, ljósadýrð en líka myrkur. Hvað gerum við þá? Hvernig er líf okkar og til hvers lifum við?  Ferðin undir og yfir regnbogann eru leiðir til gæða og óska. Við erum ábyrg að mestu um hvernig við spilum úr en svo er þessi dásamlegi boðskapur regnbogans, lífsins, trúarinnar, að þegar við viðurkennum vanmátt okkar þá er æðri máttur sem hjálpar, leggur til þetta aukalega, þetta mikilvæga sem þarf til að ferðin verði til góðs og lendingin hinum megin verði ekki hrap heldur til lífs.

Það er í þeim anda sem við megum kveðja Þorstein Jónsson, rifja upp eftirminnilegan mann, sem gerði öðrum það gott sem hann mátti. Þakkaðu í þínum huga það sem hann var þér, lyftu því sem var gott og gerðu upp við skuggana. En leyfðu honum að lifa í minni þér sem manni sem flaug yfir regnbogann í lífinu, hefur haldið inn í eilífð þar sem alltaf má fljúga, enginn er grándaður fyrir mistök og allir mega gleðjast. Frá flugturninum á þeim velli koma bara  góðar fréttir og greiðar heimildir, engum ferðum aflýst og bara gaman. Guð blessi Þorstein Jónsson, Guð blessi þig.

Neskirkja, 4. ágúst 2010.

Útfararræður

Svanþrúður Frímannsdóttir – Minningarorð

Hvað mótar líf okkar? Hvað veldur hamingju? Hvernig spilar þú þinn Olsen-Olsen í lífinu? Lífið er ferðalag og Svana hafði gaman af ferðum. Eiginmaður hennar var ferðagarpur, sem hún átti alltaf styrk í. Þau voru vinir á sameiginlegri ferð. Auðvitað var gaman að sjá til hennar – kona í rauðri kápu sést vel á götu og ekki síður ef hún er að auki með sterkrauðan varalit. Og svo draga aðrar ferðir Svönu að athygli þegar horft er til baka yfir heila ævi. Hún var aðeins þriggja ára þegar hún var send út af heimili sínu vegna veikinda heima. Hvernig líður barni í slíkum aðstæðum?

Það er sláandi dramatískt og mjög rómantískt að þegar Svana hafði fundið fangið hans Sigurvins tók hún sig upp, sleit upp alla sína tjaldhæla, tók stefnuna með sínum ástvini og fór alfarin að heiman – úr Firðinum og út í Vestmannaeyjar. Hún var bara unglingur þá, átti ekki einu sinni kápu til að fara í, hennar líf var að vera með Sigurvin, vera hans í hvaða stöðu sem hún lenti í. Hvernig áhrif hefur slík vending á allt hið innra? Svo eignaðist hún börn vart komin af barnsaldri? Lífsferðin hennar Svönu var merkileg og mikilvæg fyrir ykkur. Hvað ætlar þú að læra af henni til lífs?

Lífsþættir og stóra samhengið

Öll þörnumst við nokkurra frumgæða til að geta lifað, skjól, föt, fæðu og lágmárksfé til framfærslu. Eitthvað fleira? Já, hamingju í nærsamfélagi okkar og líka öryggi. Hvað um trúna – tenginguna við hið stóra öryggissamhengi. Um allar aldir hafa menn leitað að tryggingu sem ekki splundrast í einhverju mannahruninu. Það nefnum við Guð og boðskapur trúarritanna er skýr. Í Davíðssálmum segir: „Fel Drottni vegu þína og hann mun vel fyrir sjá.“ (Sl 37.5)

Sumt í lífinu getum við kortlagt vel en svo kemur ýmislegt uppá sem við fáum ekki ráðið og getum ekki breytt. Fel Drottni vegu þína er viðvörun um að vegir manna geta breyst í vegleysu og bending um að með því að fela Guði tilveru sína og lífshlaup getum við treyst því að eiga styrkan félaga á ögurstundu.

Ævistiklur

Svanþrúður Frímannsdóttir fæddist í Hafnafirði 7. janúar 1930 þeim hjónum Frímanni Þórðarsyni og Guðrúnu Ólafsdóttur. Svana var sjötta barn þeirra, en alls eignuðust þau 7 börn og eru tvö systkini Svönu enn á lífi, þau Gróa sem fagnaði níræðisafmæli sínu á síðasta ári og Guðjón eða Gauji, sem er rúmlega ári eldri en Svana. Í stórum systkinahópi var auðvitað mikið líf og fjör og stundum þröngt í búi. Þegar Svana var einungis þriggja ára gömul herjuðu berklar á fjölskylduna og Svana var send suður í Hafnir og dvaldi í tvö ár á heimili Einars Ólafssonar, móðurbróður hennar, á meðan sjúkdómurinn gekk yfir. Því oftar sem ég staldra við þetta rof í frumbernsku hennar því ágengari verður spurn um hver áhrif þetta hafði á Svönu. Hvernig verður þriggja ára barni við að vera slitin úr fangi sinna og sett í aðrar og ókunnar aðstæður? Hvaða áhrif hafði það á kvíða, sjálf og mótun gilda? Líklegast er að þar sé skýring ákveðinnar löngunar hennar til að styðja börn æ síðan. Svana kom til baka og sótti síðan skóla í Hafnarfirði og óx úr grasi. 

Svo kom lífsprins hennar. Eyjagarpurinn Sigurvin Snæbjörnsson nam trésmíði í Hafnarfirði. Langaafabörnin munu skilja hæfni hans ef þeim er sagt að hann hafi verið eins og íþróttaálfurinn – hann var fjölhæfur, stundaði knattspyrnu og var fimleikakappi að auki. Það er alveg hægt að skilja að Svana féll í fang smiðsins handlægna sem strauk svo ljúft og létt. Hún yfirgaf æskuheimili sitt og flutti með honum til Vestmannaeyja þar sem þau byrjuðu sinn búskap. 17 ára gömul eignaðist Svana svo fyrsta barn þeira og á árunum í Eyjum urðu dæturnar fjórar. Guðný er elst þeirra systra fædd árið 1947, þá Sif fædd fjórum áður síðar og yngst Ethel Brynja fædd 1956. Þá færðu örlögin þeim í umsjón kjördóttur sem systir Sigurvins, Steinunn Svava, eignaðist 1950. Hún heitir Guðný. Ungu hjónin ólu hana upp sem sína eigin dóttur og hún er því Sigurvinsdóttir.

Steinunn Svava hefur verið búsett í Bandaríkjunum um áratugaskeið sendir fjölskyldu og ástvinum Svönu hlýjar samúðarkveðjur.

Það ferðalag sem Svana lagði í til Eyja reyndist gæfuför. Árin í Vestmannaeyjum voru henni kær í minningunni. Svana talaði ávallt um að fara “heim” þegar hún ræddi um Vestmannaeyjar. Þetta voru einnig örlagarík ár og ungu hjónin urðu fyrir áföllum síðla árs 1950 í í byrjun 1951 þegar tengdaforeldrar Svönu létust af slysförum með stuttu millibili. 

Eyjaárin reyndu því á, lífið kviknaði, lífslán þeirra var mikið, barnalán og svo skelfileg dauðsföll. Árið 1958 fluttu þau hjónin í Hafnarfjörð þar sem Sigurvin vann við trésmíðar og rak á tímabili verktakafyrirtæki og reisti fjölbýlishús. Svana var öflug húsmóðir og kom barnahópnum sínum upp og til manns. Eftir að létta fór á heimilisrekstri fór Svana svo út á vinnumarkaðinn og vann lengstum við aðhlynningu á Vífilstöðum og síðar á Landspítala við Hringbraut.

Afkomendur

Stolt og yndi Svönu voru afkomendur hennar.

Guðný á með eiginmanni sínum Kristni Atlasyni þrjú börn, þau Svanhildi, Aðalbjörgu Sif og Kjartan Geir.

Guðný Ó eða Gugga á sömuleiðis þrjú börn, þau Steinunni, Sigurvin eða Joshua, og Helgu.

Sif á með eiginmanni sínum Jóni L. Sigurðssyni soninn Sigurvin.

Og Ethel á fjögur börn með eiginmanni sínum Daníel Sigurðssyni, þau Önnu Dagmar, Svan, Tinnu Sif og Aron Örn.  

Yngsti afkomandinn fæddist nú í byrjun árs, stúlkubarn sem varð ættmóðurinni fagnaðarefni á lokadögum lífs hennar. Langömmubörn Svönu eru fjórtán á fæti og eitt í kvið – ófætt. Fjölskyldan minnist þess á kveðjustund hversu mjög hún naut þess að þjónusta sitt fólk en Svana var óþreytandi við að aðstoða við uppeldi þeirra, keyra þau þangað sem erindi lá og alltaf var stutt í leik. Afkomendur eiga eiginlega aðeins eitt sameiginlegt umkvörtunarefni, að hún gaf of hraustlega í þegar hún var í umferðinni! En heima átti hún hins vegar góðan tíma fyrir þau, spilaði við þau Olsen-Olsen upp og niður, eldaði og bakaði handa þeim randalínur og góðgæti. Og svo var hún alveg til í að tala við þau um hjartans mál þeirra, halda námskeið í að baka góðar pönsur eða setjast á bossann og kubba með litlum kútum. Svana var kona tengsla, til fyrir aðra, hógvær, en var til reiðu fyrir sitt fólk.

Sigurvin

 Sigurvin, eiginmaður Svönu lést 16. janúar 1997, þá sjötugur að aldri. Þau hjón voru alla tíð samhent. Þau voru algerlega sama hugar þegar þau fóru um langan veg til að sjá Vestmannaeyjaliðið spila fótbolta. Svo var það handboltinn og enski boltinn í sjónvarpinu. Þegar dætur þeirra rifja upp samskipti foreldra sinna lýsa þær því sem svo að Sigurvin hafi borið Svönu á höndum sér en alúð hennar við eiginmann og fjölskyldu einkennir minningu hennar. Verkaskipting þeirra hjóna var skýr og það var mikið áfall fyrir Svönu að missa maka sinn og förunaut til 55 ára.

Ferðirnar

Ferðagleði var áberandi þáttur í lífi fjölskyldunnar og hjónin nýttu sér ferðafærin þegar þau voru komin upp á land. Tvö ferðalög til útlanda standa uppúr í minningunni. Árið 1975 fóru þau til Kanada – óku frá vestri til austurs yfir Klettafjöllin og enduðu ferðina á Íslendingaslóðum. Tuttugu árum seinna fóru þau svo til Cancun í Mexíkó. Sigurvin langaði að heimsækja Castro á Kúbu, en á meðan einbeitti Svana sér að því að læra að snorkla! Myndin af Svönu með sundblöðkurnar á fótum birtir okkur skemmtilega mynd af gáska hennar.  

Fyrir aðeins fimm árum síðan fór Svana í siglingu niður Hvítá og í snjósleðaferð upp á Snæfellsjökul. Hún þorði að prufa nýungar í lífinu.  

Í byrjun árs 2009 kenndi Svana sér hjartameins og var síðan skorin. Batinn kom fljótt og endurhæfing gekk vel því hún var eljusöm við æfingar. Hún ætlaði sér til dóttur sinnar í Noregi. Svana hafði ekki hugsað sér að láta rúlla sér í gegnum Leifsstöð í hjólastól. Noregsferðin var þó aldrei farin. Í haust kom í ljós innanmein sem varð henni að aldurtila. Síðustu vikur lífsins naut hún umönnunar starfsfólksins á líknardeild Landakotsspítala og kunna ástvinir starfsfólkinu þar þakkir fyrir. Þann 7. janúar s.l. hélt fjölskyldan henni hóf í tilefni áttræðisafmælisins. Hún naut samvista, vaknaði til vitundar og náði jafnvel að tala óheft um stund, sem var eftirminnilegt. Þeim er það dýrmæt minning að Svana naut samvistanna með þeim sem henni voru kærust og dóttir hennar Guðný kom frá Noregi til fagnaðarins.

 Guðný Ó Sigurvinsdóttir, er búsett í Inderöy í Noregi og biður fyrir samúðarkveðjur ykkur fjölskyldu og ástvinum Svönu.

Heima

„Fel drottni vegu þína og hann mun vel fyrir sjá …“ 

Nú smokrar Svana sér ekki í rauða kápu og smellir ekki heldur á sig snorkblöðkum. Hún gefur ekki í á Hafnarfjarðarveginum, fer ekki heim í Eyjar eða spyr tíðinda af sístækkandi fjölskyldu. Svana er farin. Ferðalag lífsins endar ekki með dauða. Það heldur áfram inn í eilífðina. Hvað viltu læra af Svönu? Hugsaðu um hvað hún gerði fyrir þig. Hvernig þú getur heiðrað Svönu vel í lífi þínu? Þú þarft ekki að óttast um Svönu. Hún drukknar ekki í Hvítá himinsins, ekkert kemur fyrir hana á Íslendingaslóðum hið efra. Hún er heima þar sem allt er gott og ekkert verður betra. Þú mátt í huganum sjá þau Sigurvin saman, hún snertir enni hans blíðlega og hann vefur hana að sér. Af hverju? Jú af því að þar er Guð öllu og öllum nærri og mun vel fyrir sjá. Guð geymi Svönu, Guð geymi Sigurvin. Guð geymi ástvinina alla og Guð blessi þig.  

Fríkirkjan í Hafnarfirði. Minningarorð. 28. 01. 2010.

Æviyfirlit

Svanþrúður (Svana) Frímannsdóttir fæddist í Hafnarfirði 07. janúar 1930. Hún lést á líknardeild Landakotsspítala 20. janúar s.l. Foreldrar Svanþrúðar voru hjónin Frímann Þórðarson málari í Hafnarfirði, f. 23. apríl 1893, d. 3. júní 1979 og Guðrún Ólafsdóttir, f. 16. febrúar 1893, d. 9. júní 1979. Systkini Svaþrúðar eru Gróa, f. 1919, Ólafur f. 1921, d. 1987, Elín f. 1924, d. 2006, Þorsteinn f. 1926, d. 1982, Guðjón f. 1928 og Einar Frímannsson f. 1931, d. 2004. Eiginmaður Svanþrúðar var Sigurvin Snæbjörnsson byggingameistari úr Vestmannaeyjum f. 29. mars 1926, d. 16. janúar 1997. Börn þeirra eru: 1) Guðný, f. 28. nóvember 1947, maki Kristinn Atlason, börn þeirra eru Svanhildur, Aðalbjörg Sif og Kjartan Geir. 2) Guðný Ó., f. 1950, maki Kaare Solem, börn hennar eru Steinunn (Viðarsdóttir) Poulsen, Sigurvin (Joshua) Viðarsson og Helga Madsen. 3) Sif, f. 5. desember 1951, maki Jón L. Sigurðsson, sonur þeirra er Sigurvin. 4) Ethel Brynja, f. 29. maí 1956, maki Daníel Sigurðsson, börn þeirra eru Anna Dagmar, Svanur, Tinna Sif og Aron Örn. Auk þess á Svanþrúður 14 barnabarnabörn. Svanþrúður ólst upp í Hafnarfirði en fluttist ung  til Vestmannaeyja með verðandi eiginmanni sínum og hóf þar búskap. Þau giftust 10. janúar 1948, eignuðust börn sín í Eyjum og fluttust til Hafnafjarðar 1959 þar sem maður hennar starfaði við húsamíði. Svanþrúður vann við aðhlynningu á Vífilsstöðum og á Landsspítala Íslands. Útför hennar var gerð frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði fimmtudaginn 28. janúar 2010.

 

Útfararræður

Þorbjörn Friðriksson – minningarorð

Er KR nefnt í Biblíunni? Tobbi var svo ákveðinn KR-ingur að honum hefði þótt eðlilegt, alla vega skemmtilegt – að Heilög Ritning hefði nefnt svo mikilvægan félagsskap í veröldinni. Frá bernskudögum var honum ljóst að KR væri gott fyrir gleðina, skrokkinn, hláturinn, tilfinningarnar – já svo maður tali nú ekki um ástina og hjónabandið.

KR – við stöndum saman allir sem einn. Það er eitthvað verulega trúarlegt í því dæmi – já gott félag, sem þjónar fólki, gefur því samsemd, eflir unga fólkið til dáða, kennir að taka á, reyna á sig, stefna að marki, vinna sigra, sigra sjálfan sig, halda utan um hina sem ekki eru eins stekir, eflir fólk til að þjóna æðri gildum, þetta eru allt mikilvæg atriði sem trúin miðlar og góð félög og hópar í veröldinni spegla með einu eða öðru móti. KR er því þarna í Biblíunni og KR er þarna í miðjunni því þetta eru fyrstu stafirnir í nafni Krists.

Í kirkjum veraldar eru til stafirnir KR því í táknmáli kirkjunnar er það sem fólk les sem xp – það er KR skv. gríska stafrófinu. En KR lifir ekki án fólks, án samfélags. Og eins er það með KR-ið í Kristi – það er í samhengi kirkju, sögu, Guðs, veraldar og himins. KR er undur í Vesturbænum og svo er hið himneska KR í veraldarsögunni og Guði. Þetta tvennt fer ágætlega saman – og þannig var það í lífi Tobba, hann var öflugur, þjónaði sínu fólki, lagði rækt við félagið sitt, lagði sitt af mörkum til lífsins og hlaut og hlýtur því sigurlaun.

Uppvöxtur

Það þarf stóran hóp af fólki til að ala upp eitt barn. Í Afríku segir að til að manneskja verði til þurfi heilt þorp. Og eiginlega var það þannig þar sem Þorbjörn Friðriksson varð til og komst til manns. Hann var vormaður, fæddist þann 22. apríl 1934. Foreldrar hans voru Friðrik Einarsson og Hannesína Rut Þorbjörnsdóttir. Þau bjuggu börnum sínum heimili í Framfarafélagshúsinu, Vesturgötu 51C. Þorbjörn var elstur og systkini hans eru Friðrik, Guðbjörg og yngst er Þórunn. Heimilislífið var gott og gjöfult.

Vestast í Vesturbænum var líflegt mannlíf. Stórir barnaskarar voru til samfélags og gleði. Stutt var niður að höfn, upp að Landakoti, vestur í Örfirisey og niður í bæ. Strákarnir fóru í KFUM á sunnudögum. Tobbi var svo í 9 sveit í KFUM að auki og fór til fundar með félögunum. Stundum var komið við í sælgætisverksmiðjunni á leið á fund, vasarnir fylltir kannski umfram þarfir og leyfi og svo var kyrjað Áfram kristsmenn krossmenn af krafti. Vel sykraðir og súkkulaðikynntir strákar gátu aldeilis sungið: Rís upp með fjöri og stíg á stokk og streng þess heit að rjúfa eig flokk, uns sigri er náð og sagan skráð… segir í þeim söng. Þetta var sama fjörið og krafturinn og í KR.

Tobbi eignaðist í æskuvinum félaga fyrir lífið. Þessir strákar fyldust að. Í þeim bjó andi vaskleika og kappsemi, allt sem þurfti til afreka, enda var þeim eiginlegt og eðlilegt að stunda alls konar íþróttir. Þeir hlupu mikið og margar hringleiðir voru til í hverfinu. Þeir stunduðu margar greinar íþrótta og bolta var sparkað á lóðum og opnum svæðum. Svo voru íbúar í húsunum umburðarlyndir og kipptu sér ekki mjög upp við þó þessir snillingar spörkuðu nær því göt á húsveggina. Það var víst ekki alltaf svefnsamt fyrir kvöldsvæfa þegar buldi í húsunum sem urðu fyrir þrusunum. Svo þurftu afreksmennirnir gott og nærandi fæði og þegar fór að hausta var farið í garðana, þeim var jú nauðsynlegt að taka toll af heilsufæðinu rófum, næpum og rabbarbara.

Tobbi byrjaði snemma að vinna eins og hans kynslóð. Hann hafði ekki hug á sjómennsku, en var þó munstraður á grásleppu. Svo fór hann að vinna í kirkjugörðunum á sumrum og var snemma treyst til alvöruverkefna eins og hann væri fullorðin og vel harðnaður. Þá kom strax í ljós stefnufesta og persónustyrkur hans. Íþróttirnar áttu líka hug hans allan og hann varð einn af gulldrengjum KR, einn af bestu mönnum í fótboltanum og í handbolta. Meðan hann var í 2. flokki í var hann valinn í meistaraflokk í báðum greinum. Það eru ekki nema afburðamenn sem það leika. Tobbi varð Íslandsmeistari í knattspyrnu 1952 og 1955.

Mestu sigrarnir og mestu áföllin sitja gjarnan í minni. Oft átti Tobbi góða leiki, hann var lunkinn spilari, markheppinn. Meira að segja Google hefur upgötvað það. Kannski var mikilvægasta mark hans ekki þegar KR sigraði í Reykjavíkur- eða Íslandsmóti, heldur þegar hann tók örlagaríkustu vítaspyrnu sína á ævinni haustið 1957. Hann var ekki vítaskytta liðs síns og átti því ekki að taka spyrnuna, sem skar úr um hvort KR félli niður um deild. Vítaspyrnumaður liðsins treysti sér ekki til að skjóta en Tobbi var ekki í vandræðum: “Látið mig um þetta” og skoraði auðvitað af öryggi. KR fékk annan séns, hékk í deildinni og blómstraði svo árið eftir og þar með var stefnan tekin á gull næstu ára. En vegna meiðsla hætti Tobbi fyrr í fótbolta en annars hefði orðið. Þegar hann var búinn að ná sér sneri hann sér að handboltanum á ný og varð Íslandsmeistari í handbolta innanhúss, í eina KR-hópnum sem það hefur afrekað. 

Elín og drengirnir

Afrek Þorbjörns í KR eru eðlilegt umræðuefni, en þá kemur Elín einnig strax við sögu. Meðan hann var að eltast við tuðruna upp á Melavelli var hún að æfa frjálsar. Hann hefur séð hana þegar hann tók einhverja aukaspyrnuna og hún hann þegar hún kastaði mæðinni. Þau voru ekki eitthvað svart og hvítt heldur sáu hvort annað. Svo í álfadansi við álfabrennu á Melavellinum kom hann til hennar og spurði hana, hvort hún vildi dansa við sig. Það var ekkert álfalegt við það þótt hún væri bara fimmtán og hann sautján. Svo fór hún að sækja KR-böllin og þau dönsuðu sig inn í hjónaband og hafa stigið í takt alla tíð síðan. Það hefur verið lán þeirra beggja, alla tíð hafa þau verið samhent og hjúskapurinn ástríkur, hamingjuríkur og gjöfull.

Þau Elín Helgadóttir og Þorbjörn gengur í hjónaband 7. desember árið 1957. Þau eignuðust tvo syni. Friðrik er hann kvæntur Huldu Mjöll Hauksdóttur. Þau eiga þrjú börn. Helgi Magnús er hinn sonur þeirra Elínar og hann tvö börn. Drengirnir, börn þeirra, afkomendur og ástvinir urðu þeim Þorbirni og Elínu miklir gleðigjafar. Fjölskyldan bjó um tíma á Víkingssvæðinu inn í Stóragerði, en svo fluttust þau á Kaplaskjólsveginn og síðan voru þau þau Elín síðustu árin á Boðagranda. Þorbjörn var mikill fjölskyldumaður og einstaklega natinn afi.

Víkingsprent og prentarinn

Þorbjörn lærði prentiðn og hafði af þeirri iðju atvinnu. Hann vann lengstum í Víkingsprenti og varð einn af eigendum. Þar var hann með félögum sínum og vinum. Þeir höfðu metnað til stórvirkja og Þorbjörn og félagar gátu prentað glæsilega prentgripi eins og listaverkabækur. Lagni, þolinmæði og metnaður Tobba naut sín í prentinu eins og í öllu öðru sem hann tók sér fyrir hendur.

Þjónusta – fórnfýsi og hrífandi fyrirmynd

Það skal fúslega viðurkennt, að mér fannst gaman að hlusta á afkomendur, ástvini og félaga Þorbjörns lýsa honum. Prakkarasögur uppvaxtaráranna voru hrífandi, gáskasögurnar kættu, en eitt af því sem vermdi hið innra og jafnframt hefur orðið mér íhugunarefni þessa síðustu daga er fórnfýsi Þorbjörns og Elínar, hvernig þau hafa alla tíð verið vakin og sofin að stuðla að velferð og viðgangi KR, heiðri þess, og uppbyggingu. Afrek þeirra voru mikil á vellinum en utanvallarafrekin ekki síðri. Þau tóku að sér ótrúlega mörg verk til að styrkja félagið. Blásið var í blöðrur fyrir þjóðhátíðardaginn til að hægt væri að selja til styrktar KR. Prentarinn sá um gerð getraunaseðlanna sem við fylltum út hér á árum áður og Tobbi lagði mikið á sig í getraunamálinu. Þau Elín kunnu vart annað en segja já við beiðnum um að sitja í stjórn þessa eða hins verkefnisins. Þorbjörn vann við framkvæmdir á KR-lóðinni eða þegar eitthvað mikið stóð til, plantaði trjám sem lifa góðu lífi á KR svæðinu og kom að verki þegar unnið var að flóðlýsingu. Kjörorðið “eitt sinn KR-ingur – alltaf KR-ingur” var ekki gaspur eða hátíðaglamur – heldur fremur niðurstaða.

Félagaskipti og félagaflakk var kynslóð og skaphöfn Þorbjörns Friðrikssonar óhugsandi. Allir sem einn – hugsunin var aðalatriði. Ef illa gekk þarfnaðist félagið stuðnings. Ef fjár var þörf varð að vinna. Ef framkvæmda var þörf varð að smala liði. Þegar sigra skyldi var mætt á völlinn og ef eitthvað fór verr en efni stóðu til varð bara að standa þéttar og betur saman.

Þessi ótrúlega þjónusta Þorbjörns er í hnotskurn saga Íslands á tuttugustu öld, saga þess hvernig kraftaverkið Ísland varð til, en líka hvernig fjölbreytilegt félagslíf blómstraði og íþróttahreyfingin styrktist. Líf og starf Tobba – Elínar líka – er hrífandi fyrirmynd um hvernig hægt var að byggja upp stórveldi í íþróttasögu okkar. Og líf hans og allra annarra sem svona hafa lagt lífslóð sín á vogarskálar heilbrigði og lífsgleði er okkur áminning um að fjármunir, eins góðir og þeir eru, geta aldrei komið í stað fólksins. Það er fólkið, það er lífskrafturinn sem er mikilvægastur í lífi mannræktarfélags eins og KR.

Tobbi var fyrirmynd. Hann var ekki aðeins fyrirmynd okkur krökkunum, skemmtilegur og hvetjandi félagi, góður pabbi og stuðningur barna sinna og félaga þeirra heldur hvati okkur hinum að gæta að því hvenig við lifum. Hann minnir okkur á með lífi sínu að lifa vel. Gott líf verður aldrei til ef menn lifa aðeins fyrir sig sjálfa og eru aðeins uppteknir af eigin dýrð og snilli.

Þorbjörn Friðriksson sagði ekki sögur af að hann hefði verið einn af gulldrengjum KR, sagði ekki fræðgarsögur af afrekum sínum fyrr og síðar. Hann hrósaði sér ekki sjálfur en hann var afreksmaður í lífinu, ekki aðeins í keppnisíþróttum heldur í lífsgæðum í því hvenig hann lifði með öðrum, fyrir aðra og til stuðnings öðrum. Það eru svona menn sem skapa mestan auð meðal okkar. Því er hægt að mæra hann og þakka. Það eru mennirnir sem hafa innræti þjónstu sem megna að byggja upp. Þorbjörn Friðriksson var mikilmenni af því hann efldi fólk, samferðamenn og félag til sóknar og afreka. Slíkir eru okkar mestu menn. Hverjir eru mestir og hverjir eru bestir? Við getum hrópað en kannski ættum við að fara lyfta þeim hæst og best sem eru í stuðningsliðinu utan vallar. KR sem og aðrar menningar- og mannræktarhreyfinginar eiga að heiðra þessa snillinga með sýnilegum og ákveðnum hætti.

Sigurlaunin í lífinu

Skil urðu í lífi Tobba upp úr aldamótum þegar alzheimer sótti að honum og andi hans byrjaði að fara á undan líkama hans til Guðs. Og svo verða önnur skil nú. Þar sem er líf þar eru breytingar og álag, í sportinu, í ástinni, í trúnni. Postulinn Páll var sér vel meðvitaður um íþróttir og þær fórnir sem færa þarf til að ná langt. Hann segir á einum stað: “Vitið þið ekki að þeir sem keppa á íþróttavelli hlaupa að sönnu allir en einn fær sigurlaunin? Hlaupið þannig að þið fáið sigurlaun. …Þeir sem keppa gera það til þess að hljóta forgengilegan sigursveig en við óforgengilegan.”

Já, það verða skil, allri keppni lýkur og bikarar fara í skápa. En góða menn skulum við lofa í lok dags og hylla þá sem bestir eru. Svo er í kappleikjum, hlaupum lífsins, ati daganna ljósbrot af mestu og stærstu keppninni sem til er – lífshlaupið inn í eilífðina. Já, ef KR verður ekki meistari í þeirri keppni hefur Guð búið til leikreglurnar og sent allan skarann út á völlinn. Markið er að við göngumst við manndómi okkar, viðurkennum köllun okkar til að vera eins öflug og við höfum hæfni til. Hlaupa þannig við fáum sigurlaunin. Og það eru engar smádollur í þeirri meistarakeppni.

Nú kveðjum við Þorbjörn Friðriksson, nú sér Elín á bak manni sínu, strákarnir á bak pabba, ásvinir, afkomendur og vinir á bak öflugum manni. Blessið minningu hans með því að vera góðar, öflugar og heilar manneskjur. Munið líka fyrirmyndina í Tobba, þjóna, efla og magna lífsgleðina og skemmta ykkur í leiðinni í góðum hópi. Það verða engar skrautlegar flugeldarsýningar í boði þeirra strákanna framar, engar heilsugöngur lengur, engar ferðir á völlinn eða í golf með honum og hann spyr ekki lengur hvort allir séu í boltanum.

Við vitum ekki hvernig tuðrur himins líta út en sjálfsagt er hægt að þrusa þeim. Og víst er að þar kemur ekkert gat á húsveggi, enginn verður sár og þar mun gleymskan ekki hrjá Tobba, hann mun öðlast að nýju styrk, vitund og gleði. Í trúnni máttu fela Þorbjörn Friðriksson góðum Guði. Hann verður ekki á gamla KR-vellinum heldur í liði Jesú Krists sem er frömuður lífsins á Melavelli eilífðar. Merki þess mikla Kr-ings, Kr-ists, er á enni okkar og brjósti og honum máttu treysta, hans lið er fyrir lífið. Við stöndum saman allir sem einn. Góður Guð geymi Þorbjörn Friðriksson og varðveiti og styrki ástvini hans og vini.

Útför Þorbjörns Friðrikssonar var gerð frá Neskirkju 5. mars, 2009.

Jarðsett var í Fossvogskirkjugarði.

Þorbjörn Friðriksson fæddist í Reykjavík þann 22. apríl 1934.  Hann lést á hjúkrunarheimilinu Grund þann 25. febrúar síðastliðinn.  Foreldrar hans voru Friðrik Einarsson f. 17.03.1911 d. 30.01.1970 og Hannesína Rut Þorbjörnsdóttir f. 11.09.1915 d. 20.06.1976 voru þau búsett í Reykjavík.  Systkini hans eru Friðrik f. 06.10.1937, Guðbjörg f. 03.08.1943 og Þórunn f. 09.04.1947. 

Þann 07.12.1957 kvæntist Þorbjörn Elínu Helgadóttur f. 08.08. 1936 og eignuðust þau tvo syni.  1) Friðrik f. 09.04.1958 er hann kvæntur Huldu Mjöll Hauksdóttur.  Eiga þau þrjú börn a) Elínu f. 27.09.1981 gift Andra Þ. Kristinssyni og eiga þau Eyrúnu Freyju f. 30.03.2007, b) Þórunn f. 1988 og c) Hauk f. 28.07.1994. 2) Helgi Magnús f. 01.09.1962 og á hann tvö börn. A) Önnu Björgu f. 04.05.1986.  Hún á tvær dætur Elínu Helgu f. 03.10. 2005 og Emilíu Ósk f. 25.08.2007.  b)Þorbjörn f. 01.05. 1992.

Þorbjörn hóf nám í Víkingsprenti 08.04. 1954, tók sveinspróf í prentun 14.06. 1958 og hóf nám í setningu 01.02.1967 og lauk sveinsprófi 05.07.1969.  Hann starfaði í Víkingsprenti 1954-1991 bæði sem starfsmaður og meðeigandi en síðar í prentsmiðjunni Umslagi frá 27.08. 1991 til 15.04. 2001. 

Þorbjörn var einn af þeim sem með sanni má kalla Vesturbæing. Hann ólst upp á Vesturgötunni og var mikill KR-ingur. Þar mynduðust sterk vinatengsl milli drengjanna í hverfinu sem var upphaf að löngu og árangursríku íþróttastarfi. Í KR æfði hann og keppti í mörg ár fót- og handbolta við góðan orðstír. Þegar Þorbjörn hætti keppni tóku við ýmis störf  fyrir KR sem hann vann af ánægju, dugnaði og einlægni.  Studdi hann félagið sitt og sína menn í leik og starfi til æviloka. Hann var í gönguklúbbi með gömlu félögunum úr KR og hittust þeir reglulega í félagsheimilinu bæði í tengslum við getraunir og til að spjalla um KR og pólitík, þá var oft heitt í kolunum honum til mikillar skemmtunar.  Kjörorð hans voru eitt sinn KRingur alltaf KRingur.

Þorbjörn hafði mjög gaman af veiðum og frá 1988 fóru feðgarnir oft saman til veiða í Brúará. Hann gekk í Golfklúbb Reykjavíkur árið 2000 og stundaði hann golf hér á landi sem og erlendis meðan heilsan leyfði.

Þann 13. 01.2009 fluttist hann á Hjúkrunarheimilið Grund þar sem hann lést 25. 02. 2009.

Útfararræður

Ólafur Guðmundsson – minningarorð

Hversu merkilegt verður ekki félagsvist himinsins þegar Guð stokkar stóra stokkinn, hægt verður að spila ofurgrönd, ekki bara heilsóló heldur himinsóló – eða hvernig sem þær stórsagnir himins verða! Þar verður Ólafur Guðmundsson í essinu sínu. Útför hans fór fram frá Neskirkju 12. febrúar 2009. Minningarorðin fara hér á eftir.

Spilað úr gjöfinni

Það er gaman að spila félagsvist með glöðu fólki. Spil eru stokkuð um allan sal. Sumir tvískipta spilabunkanum og fella stokkana saman eins og tannhjól, aðrir bakblanda. Kliður fer um skarann, kátína smitar, nettur spenningur er í lofti. Gefið og sagt, glímt við grandið, reiknað stíft hvað makkerinn á mörg lauf eftir og rifjað upp hvort hjartaásinn var farinn. Hvernig ætli spilin liggi og hvar liggur kóngurinn í leyni? Svo er kanski svínað og stundum gengur það. Ólafur naut spilastundanna – spilalistarinnar og samfélagsins. Svo sló hann duglega í borðið þegar stórt var sagt eða miklu tapað.

Spilað úr lífsgáfunum

Öllum er okkur úthlutað til lífsins. Njáluhöfundur taldi að fjórðungi bregði til fósturs og erfðafræði og lífvísindi nútímans eiga sínar kenningar. Við vitum, að mismunandi lífsgæðunum er úthlutað. Einn fær spil fyrir grand og slemmu en öðrum hentar nóló best fyrir lífið. Svo eru sálar- og líkamsgáfur sú gjöf, sem spila verður úr. Ólafi var gefið gott við upphaf og hann átti því æskuláni að fagna að alast upp í stórum systkinahópi. Hann mat mikils og hafði gaman af hinu góða verki og var vandaður og vandvirkur sjálfur.

Upphaf og samhengi

Ólafur Guðmundsson fæddist í Króki í Ásahreppi þann 20. mars árið 1920 og lést á Landakotsspítala 4. febrúar síðastliðinn, 88 ára. Foreldrar hans voru hjónin Guðmundur Ólafsson og Guðrún Gísladóttir, bæði úr Rangárvallasýslu. Barnalán þeirra var mikið, þau áttu fjórtán börn á sextán árum, frá 1915 til 1931. Það er mikið!

Af þessum stóra hóp lifir helmingurinn. Ólafur var fjórði í röðinni og eðli máls samkvæmt lærði hann strax í bernsku að allir verða leggja lífinu lið, allir verða að taka þátt í að afla matar og lífsbjargar, allir verða að standa sína vakt og með athygli og skerpu. Þessa uppvaxtarvisku fór hann vel með alla tíð og ávaxtaði sitt pund og talentur vel.

Í Króki hafði Ólafur stórbrotið umhverfi fyrir augum, Heklu, Tindfjöll og Þríhyrning og sá út til Eyja. Nærri var fljótið mikla og niður Þjórsár söng í eyrum. Þarna ólst hann upp eins og í miðju veraldar þar sem himininn verður ekki öllu stærri og fjallahringurinn er stórkostlegur. Lífið ávaxtasamt en eyðing þó nærri, gróðurmagn ríkulegt, en eldur undir og braust upp með reglubundnum skelfingum og afleiðingum fyrir mannlíf. Hvað er lífið, til hvers, hvaða getur manneskjan sagt? Er það í sókn  – eða er alt í vörn, í nóló. Ólafi hentaði að sækja fram og hann var grand í lífinu.

Króksystkinin hleyptu heimdraganum eitt af öðru. Ólafur fór þó ekki fyrr en hann var búin að sjá unga konu í Þjórsártúni. Jóhanna Kristjánsdóttir, norðan úr Flatatungu í Skagafirði, kom suður til veru hjá venslafólki og vaskur Krókskappinn sá norðankonuna og eitthvað hefur gneistað á milli. Síðar hittust þau suður í Reykjavík og þar voru tengslin endurnýjuð – og svo vel að Jóhanna og Ólafur gengu í hjónaband fyrsta vetrardag árið 1947.

Þá hafði Ólafur atvinnu af sjómennsku, en kom svo í land, starfaði síðan við höfnina, var við Togaraafgreiðsluna í um þrjátíu ár, þjónaði síðan Hafskipum og svo Rekstrarvörum. Ólafur var kappi til vinnu, kunnur fyrir vandvirkni og því var honum falin forysta á vinnustöðum sínum og hélt áfram vinnu löngu eftir að jafnaldrar hans höfðu lagt árar í bát, húfu á snaga og hjól í skúr. Hann var afar staðfastur og allir vissu að ef Ólafur sagði eitthvað stóðst það. Þegar tryggingafélag ætlaði að fara krókaleiðir í kringum sjálfsagt og augljóst réttlætismál settist Ólafur bara niður á skrifstofunni og tilkynnti að hann færi ekki fyrr en hann fengi úrlausn sinna mála. Og auðvitað varð honum ekki haggað fyrr en gengið var frá málum. Látlaus festan var augljós og áhrifarík. Ólafur var í samskiptum við fólk sem klettur sem stóðst áraun og líkamsburðir voru í samræmi við persónustyrkinn.

Ávallt var Ólafur því virtur. Vert er að þakka samverkamönnum hans samfylgd og vinsemd fyrr og síðar. Minnt skal á hversu vel eigendum Rekstrarvara fórst við hann. Heilindi og gagnkvæm umhyggja á vinnustöðum er dyggð, sem við Íslendingar eigum að halda fast í og rækta.

Heimili – fólkið þeirra Jóhönnu og Ólafs

Jóhanna og Ólafur eignuðust fyrsta heimili sitt í Faxaskjóli 24. Síðan fóru þau inn í Barmahlíð, en komu svo vestureftir að nýju og eignuðust íbúð á Kaplaskjólsvegi og bjuggu á nr. 37. Þar átti Ólafur síðan athvarf yfir hálfa öld – eða í 53 ár. Börnin komu, Valgerður fæddist 1948 og Guðmundur árið 1953. Þau áttu góðar uppeldisaðstæður þarna í nágrenni KR vallarins, svæðið var byggingasvæði með tilheyrandi ævintýrum þegar þau voru börn, með sjó og laug í nágrenninu, góða skóla og litríkt mannlíf.

Þau Jóhanna voru hamingjufólk. Ólafur var dugmikill og framfleytti vel fjölskyldu sinni, kom börnum sínum vel til manns, studdi og hvatti. Hann var alltaf til reiðu, hvatti til átaka, kenndi stundvísi, miðlaði reglusemi og trúmennsku til síns fólks.

Ólafur var svo elskur að sínu starfsumhverfi við höfnina að hann fór þangað niður eftir um helgar líka. Krakkarnir og síðan barnabörnin fóru með honum í þesar ævintýraferðir og lærðu nöfn á öllum togurum þjóðarinnar og hverjir gerðu þá út og með hvaða lagi þeir voru byggðir. Þau fengu góð yfirsýn og innsýn í sjávarútveg þjóðarinnar og vinnuna sem tengdist honum. Það er íhugunarefni hvernig Ólafur miðlaði skilningi á vinnu sinni og samhengi til síns fólks. Þau vissu hvað hann gerði og það er mikilvægt að börn hafi skilning á atvinnu og verkum foreldra sinna og fjölskyldufólks. Í því var hann góð fyrirmynd.

Bóndinn

Ólafur tók með sér lífsbjargarviljann úr sveit í borg. Hann var með hugann við matbjörg og lífsbjörg. Honum lánaðist að útvega sér stóra garða og í áratugi var hann garðyrkjubóndi – eiginlega stórbóndi – í Vatnsmýrinni. Þar stakk hann upp sinn garð, setti niður, fylgdist vel með þegar spíraði og fjólublágræn grösin teygðu sig upp úr moldinni – upp í júníkæluna. Hann reitti arfa með ákveðni, taldi dagana frá niðursetningu og vildi taka upp þegar ákveðinn tími var liðinn, fyrri partinn í september. Þá var ekki verið að tvínóna við hlutina, heldur gengið í verkið, svo þurrkað og sorterað og útsæði tekið með ákveðnu vinnulagi. Kartöflurnar voru síðan fluttar í jarðhús eða pokaskjattar til vina og ættingja til að gefa þeim ofurlítið nýnæmi.

Í kartöflunum var það bóndinn og svo var það hin vídd íslenskrar karlmennsku -sjómennskan. Ólafur hafði ekki aðeins atvinnu af útgerð og útgerðartengdum verkum, heldur varð hann meistari í hákarlsverkun. Hjallurinn hans vestur í Gróttu, sem enn stendur fagur og endurnýjaður, notaði hann til verkunar og varð listamaður í þeirri grein. Alltaf var beita til á Kapló til að gleðja. Að smakka hákarlinn hans Ólafs var engu óvirðulegri gerningur fagurkera en vínsmökkun.

Heimili þeirra Jóhönnu var umhyggjuheimili og opið hús. Vinir barna þeirra voru alltaf velkomnir. Konurnar í stigaganginum og nágrenni sóttu inn á heimilið. Barnamergðin og fjörið var mikið og öllu atinu tók Ólafur með jafnaðargeði. Hálfsystkini Jóhönnu áttu alltaf skjól á heimili þeirra. Allir voru velkomnir hvort sem var til samtals, í mat eða til gistingar. Lítil íbúðin var alltaf stór þegar fólk þarfnaðist.

Hvorgt þeirra Jóhönnu tók bílpróf, Ólafur fór allra sinna ferða á hjóli og við Vesturbæingar sáum hann oft fara um á svarta hjólinu sínu. Þegar Guðundur hafði aldur til keypti hann bíl og þá var farið í ferðir, fleiri ferðir norður en líka austur. Ólafur hafði gleði af ferðalögum, vissi margt, fræddi sitt fólk um það sem fyrir augu bar og naut þess að segja frá. Ferðalögin urðu fjölskyldunni góðar og gjöfular.

Vinnan var Ólafi mikilvæg alla tíð. En eins og kona hans var hann fjölskyldumaður. Hann vissi að ekkert skiptir meira máli en ástvinirnir. Og Ólafur átti sitt stærsta og mesta lán í fólkinu sínu. Hann ólst upp í ofurfjölskyldu og þar lærði hann vel á mannlífið. Hann lærði að umgangast fólk. Og hann varð góður maki og faðir og síðan vinur allra sem tengdust honum vensla- og fjölskylduböndum.

Börnin og elskurnar

Börn þeirra Jóhönnu og Ólafs eru tvö: Valgerður og Guðmundur.

Valgerður (f.13. febrúar 1948) er gift Ásgeiri Þormóðssyni. Þau eiga þrjá syni, Ásgeir Þór og hans sambýliskona er Guðrún Árnadóttir. Pétur er næstur og sambýliskona hans er Halldóra Lillý Jóhannsdóttir. Ólafur Ástþór er yngstur og sambýliskona hans Sigríður Dagmar Jóhannsdóttir.  

Kona Guðmundar (f. 18 desember 1953) er Fjóla Guðmundsdóttir. Af þremur börnum þeirra er Ólafur elstur og unnusta hans er Sigurlaug Erla Pétursdóttir. Yngri eru dætur þeirra Guðmundar og Fjólu: Jóhanna og Fjóla Ósk. 

Samtals eru langaafabörnin átta talsins.

Allt þetta fólk mat pabbinn, tengdapabbi, afi og langafi og þau nutu hans, höfðu gaman af hákarlsgæðum, visku og fróðleik. Og merkilegt er að Guðmundur, faðir Ólafs, vildi helst vera í horninu hjá Ólafi syni sínum. Það gefur innsýn í hvern mann Ólafur hafði að geyma og hvernig heimilislíf ríkti á heimili þeirra Jóhönnu þar sem gamli maðurinn dvaldi í 35 ár og varð aldargamall er hann lést.

Jóhanna lést árið 1993. Ólafur sá síðan um sitt heimili og gerði vel. Þegar um hægðist vegna vinnu gat hann stundað sundlaugina betur. Í Vesturbæjarlauginni átti hann vini og félagsskap. Og svo fór hann í strætó til vina sinna í félagsvistinni, spilaði, spilaði sín grönd og spaða, sló í borðið og skemmti sér. Hann lifði vel og fékk alltaf sína vinninga í bingói og spilum lífsins, en bestir voru stóru vinningarnir í fólkinu hans.

Spilamennska lífsins

Hvernig eru þessi lífsspil okkar? Hvað má segja og hvað er hægt að segja? Slagafjöldinn er takmarkaður og möguleikarnir ekki endalausir. Svo er í málum hjartans, lífsins, sálarinnar – eða hvað? Já, eins og við hin spurði Ólafur um stóru spilin líka. Hvert er vitið í þessari spilamennsku veraldarinnar. Hann var góður í sinni spilamennsku, stóð vörð um velferð fjölskyldu og þeirra, sem þurftu stuðning. En hvað meira?

Hvernig skilur þú lífsmörk og dauða? Er allt búið þegar síðasta andvarpið líður frá brjósti? Þeim sem sættir sig við það smálíf, að lífið sé bara þetta og ekkert meira verður engin alger huggun möguleg. Það er mun vænlegri, stórkostlegri heimssýn og lífsýn að vænta þess að dauðinn sé fæðing til nýrrar veraldar. Því trúir hinn kristni, í því er m.a. fólgin von trúarinnar. Gastu ímyndað þér þegar þú varst í móðurkviði hvernig veröldin utan magans yrði? Nei og varð ekki líf þitt fjölskrúðugt? Getur þú ímyndað þér hvernig lífið handan dauða er? Máttu ekki vænta þess að meira og enn stórkostlegra sé í vændum en þetta?

Guð hefur stokkað þessa veröld skemmtilega, með litum, fjöri, góðu lífi, góðri útgerð og afgreiðslu allra fleyja. Hugsaðu þér hina skemmtilegu félagsvist himinsins þegar Guð stokkar með stóra stokknum, hægt verður að spila ofurgrönd – ekki bara heilsóló heldur himinsóló, eða hvernig sem þær stórsagnir himins verða! Þar verður Ólafur glaður, í góðum hópi og í góðu formi.

Nú eru Ólafur og Jóhanna í faðmi hans sem elskar veröldina. Guð geymi þau og varðveiti um alla eilífð og gefi okkur viturt hjarta í lífsspili okkar. Okkur hefur verið gefið og okkur ber að spila vel – eins og Ólafur. Guð geymi hann, Guð blessi þig og varðveiti.

Útfararræður

Auðun Hlíðar Einarsson

Hvar heima – hvar er ég sannur? Auðun sat á þúfu við Sænautasel og var að íhuga spennandi endurreisnarverkið framundan. Hann var albúinn til verks, viskubrunnur um húsagerðina, þekkti vinnulag og verkfæri. Svo sat hann í góðviðrinu, með þennan stórkostlega, skrautlega húfukofra á höfði. Og hvernig verður að byrja verkið, hvernig verður endurreisnin, hvernig verður lífið?

Auðun sagði brosandi við Ævar Kjartansson viðmælanda sinn í sjónvarpsþætti: “Nú er hinn eini sanni, bjarti dagur að renna upp.” Þetta er sem setning úr Sjálfstæðu fólki: „Hinn eini, sanni, bjarti dagur.” Og Auðun naut allra sinna gáfna og hæfni í þessu verki. Hann vann með skemmtilegu fólki, hann naut þess að fræða unglingana af Jökuldal, sem fengu vinnu við uppbygginguna, fræddi þau með brosi á vör. Bjálkana hjó hann til og felldi saman. Svo varð til bær á nokkrum vikum – undur í heiðinni, sem ber handverki, natni, alúð og sögu gott vitni.

Hvernig lifði fólk í þessum bæ? Hvernig var mannlífið? Hvernig var að eiga heima þarna? Hvernig lífi lifðu menn þar sem hver maður hafði aðeins tvo fermetra til ráðstöfunar eins og í þessu heiðarkoti? Getum við rúmbýlt þéttbýlisfólk skilið þröngbýlt dreifbýlisfólk sem þar bjó? Hvernig leið börnum í fárviðri undir þunnri þekjunni? Allt þetta spannaði Auðun og miðlaði með höndum sínum og afstöðu. Hann naut hins eina, sanna, bjarta dags. Í þessu verki var sagan teygð, sögð að nýju, endurvakin og endurtjáð. Kannski var Auðun þarna í sínu föðurlandi, í fangi náttúrunnar, Austurlands, undir stórum himni, í tengslum við söguna, verkmenninguna, lífið. Kannski var hann þarna algerlega heima?

Já, hvar á maður heima og hvað merkir að koma heim? Mörgum öldum áður var annar merkur maður, Jónas spámaður sem frá er sagt í Gamla testamenntinu, spurður spurningar sem er höfð eftir í Jónasarbók: “Seg oss, hver er atvinna þín og hvaðan kemur þú? Hvert er föðurland þitt og hverrar þjóðar ertu?“ (Jónas 1.8.) Þessi spurning varðar alla menn með einum eða öðrum hætti. Hver eru heimkynni okkar? Hægt er að búa megnið af ævinni einhvers staðar en þrá þó alla tíð einhvern stað, eitthvert heimasamhengi annars staðar. Alla ævi erum við á heimleið. Spekingar mannkyns hafa lagt út af þeirri för, goðsögurnar, margar þjóðsögur og rismiklar bókmenntir eru um þá leit og leið. Auðun var heima í fangi Karenar og barnanna en svo var hann líka á heimleið, á leið heim til systkina, til fjölskyldu sinnar og inn í samhengi sitt. Saga Auðunar er merkileg, heillandi heimferðarsaga. Nú er hinn eini, sanni, bjarti dagur upprunninn honum.

Ætt og upprni

Auðun fæddist inn í sumarið á þjóðhátíðardegi Bandaríkjanna, 4. júlí, árið 1941. Fjölskyldurnar hans voru ekki bara ein heldur tvær. Auðun Hlíðar var ekki bara sonur Hrafnkels og Láru á Hallgeirsstöðum í Jökulsárhlíð. Hann var Einarsson líka. Hvernig máttu þau tilbrigði verða? Jú, Auðun varð ættleiddur þegar hann var á öðru ári af læknishjónum á Eskifirði, Guðrúnu Guðmundsdóttur og Einari Ástráðssyni. Fyrir áttu þau hjón tvær dætur sem voru á annan áratug eldri en Auðun. Eftir voru Hallgeirsstaðasystkini hans heima og smátt og smátt bættist í þann hóp. Tvö önnur voru ættleidd líka. Hvaða ferð hefja menn við ættleiðingu? Það er flókin ganga um tilfinningalönd og kannski var Auðun á heimleið æ síðan hann fór sína fyrstu ferð niður firði – barn á öðru ári, með fullu viti, í leit að föðurlandi og móðurfaðmi.

Á Eskifirði var hann fram á unglingsár, flutti síðan suður í Keflavík, var þar stutt og fór síðan til Reykjavíkur með foreldrum sínum. Við tóku ár vinnu og skólagöngu. Auðun var allra manna hagastur fór í Iðnskólann í trémíði, sem hann starfaði síðan við. Svo fór hann í Kennaraskólann og fór á tvöfaldri hraðferð í gegnum skólann og lauk handavinnukennaraprófi árið 1968. Trésmíðar, kennsla og blanda af hvoru tveggja varð síðan meginstarfi Auðunar síðan. Hann kenndi mörg ár í Æfinga- og tilraunaskóla KÍ, í Landakotsskóla, Iðnskólanum í Reykjavík, í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti og víðar. Af myndskeiði í fyrrnefndum sjónvapsþætti er ljóst að Auðun hefur verið frábær kennari.

Á unglingsárum og áfram sótti Auðun austur í stórfaðminn. Hann kenndi einn vetur á Eiðum, eignaðist vini þar og vináttu sem entist. Stundum fór hann m.a.s. austur í jólafrí. Austrið laðaði.

Sænautasel var ekki eina stórverkefnið, sem Auðun stýrði og vann að. Hann hafði mikinn áhuga á endurbyggingu torfbæja og gamalla húsa. Auðun vann við endurbyggingu á Gömlu-Búð á heimaslóðum á Eskifirði, einnig við Kirkjubæjarkirkju í Hróarstungu, við Galtastaði fram sömuleiðis í Hróarstungu, Hrafnseyri við Arnarfjörð og Stekkjarkot í Njarðvík.

Ekki þarf annað en fletta á vefnum til að gera sér grein fyrir hversu hæfur Auðun hefur líka verið á þessu sviði. “Seg oss, hver er atvinna þín og hvaðan kemur þú?” Hann sýndi hver hann var með handaverkum sínum og lífi.

Karen og fjölskyldan

Karen sagði fjölskyldunni og prestinum frá fyrstu fundum þeirra Auðunar. Þegar Karen var á fyrsta ári í Kennaraskólanum hringdi Broddi Jóhannesson, skólastjóri, í hana upp úr áramótum og sagði henni að austfirskur piltur væri að byrja í skólanum og þarfnaðist upplýsinga um námsbækurnar. Jú, jú, það var í lagi en hann yrði að koma fyrir kvöldmat, sem hann og gerði.

Karen var á leið í leikhús þannig að hún tók á móti mannsefninu sínu í fyrsta sinn með rúllurnar í hárinu og út um allt. Engin veit hvað Broddi hafði í huga, kannski sinnti hann einhverri dularfullri einkamálaþjónustu í viðlögum, alla vega tilkynnti hann Auðuni að í þetta fyrsta skipti mætti hann bara koma til Karenar fyrir kvöldmat.

Nýneminn fór svo með upplýsingarnar og minninguna um þessa kjarnmiklu konu á Víðimelnum, sneri henni við í stiganum í Kennaraskólanum síðar, svo alveg í fangið enn síðar. Þau Karen Tómasdóttir og Auðun Hlíðar ústkrifuðust úr KÍ 1968, trúlofuðu sig um áramótin 1968-69 og gengu í hjónaband 19. júlí 1969.

Þeim varð þriggja barna auðið. Halla er elst og hennar börn eru Auður Hlín, Hjalti og Björg. Hannes er næstur í röðinni og á synina Gunnar Pálma og Auðunn Benedikt. Kona Hannesar er Heiða Björg Marinósdóttir. Fyrir á Heiða Anítu og Marinó. Yngst barna Karenar og Auðunar er Katrín. Hennar maður Björn Oddsson og þau eiga Charlottu Karen.

Auðun var barngóður maður, var reiðubúinn að veita sínu fólki tíma, fræðslu, athygli, hjálp, stuðning, orð og hlátra. Og hann átti sögur, sem nú eru hljóðnaðar en lifa í ástríkinu og minningunni. Hann var hamingjumaður með sínu fólki og þakklátur fyrir að eiga Karen og börnin sín.

Hvað er heima? Já, Auðun vildi ekki til útlanda með sitt fólk heldur bauð þeim austur, fór austur þegar færi gafst, og þau hjón reistu sér hús á Héraði og svo fengu þau Karen land á Hallgeirsstöðum og hann teiknaði útlit hússins og svo beið Karenar að skilgreina innra rými og svo unnu þau saman að endanlegri úrvinnslu og húsið var byggt. Það heitir Krakastaðir og eftir beitarhúsum í nágrenninu.

Úr fjarlægð virðist að Aðun hafi náð að ljúka stóru hringferðinni sem hófst síðla árs 1942, þegar drengurinn var fluttur að heiman. Þessi sumarbústaðatilvera var Auðuni mikilvæg, Karen studdi hann og börnin nutu. Þau fengu að njóta með honum.

Eigindir og líf

Í Auðun bjuggu fjölþættar gáfur og listfengi. Þau, sem hafa skoðað handaverk hans, s.s. fugla eða fiska, vita að Auðun var oddhagur og tjáði elskuna til lífsins með höndunum. Hann var vandvirkur þjóðhagi og smíðaði þjóðlegar völdunarsmíðar eins og þegar hefur verið talið. Auðun hafði auga fyrir formum og litum og það skilaði sér líka gagnvart sjónlistum. Hann var afar lausnamiðaður við úrlausn flókinna verkefna og fundvís á einfaldar og snjallar lausnir.

Vegna smíðanna og blindrammagerðar varð hann vinur margra listamanna. Þeir nutu sagna hans og fágætlega góðra blindramma. Auðun hafði gaman af sérkennum þeirra, umbar og mat sérleik og naut skemmtilegheitanna eins og sést vel í kúnstugum sjónvarpsþætti sem gerður var um Stefán Jónsson frá Möðrudal, Stórval. Og margar eru myndirnar á heimili þeirra Karenar sem komnnar eru frá vinunum, listmönnunum.

Auðun hafði nautn af tónlist, fór á tónleika, leitaði í tónlist til að hvíla andann. Hann hafði mætur á orgeltónlist, sem skýrir návist Páls Ísólfssonar, Jakobs Hallgrímssonar og Bach í þessari útför. Svo var píanótónlist og góður söngur honum hugleikinn og eins og í flestu varð Auðun afar fróður og kunnáttusamur á víðlendum músíkurinnar. Hann setti plötu á fóninn eftir skapstemmingu. Svo lagðist hann útaf, alveg skv. ábendingu Páls Ísólfssonar, að maður nyti tónlistar best liggjandi. En börnin hans höfðu hann grunaðan um að þetta væri líka ákveðin praktík af hans hálfu – hann væri ekki til neins gagns meðan hann lægi svona með músikina dynjandi!

Allt frá upphafi var Auðun umhyggjusamur. Þegar í bernsku sótti hann til sér eldra fólks. Hann sótti til þeirra fræðslu, þekkingu, innsýn og lífsvisku og endurgalt með þjónustu, áhuga og návist. Hann var einstaklega greiðvikinn maður. Fyrr og síðar var Auðun umhugað um að allir nytu góðs og hann var málsvari allra sem á var hallað.

Á himnum

Hvað er heima? “En föðurland vort er á himni og frá himni væntum vér frelsarans, Drottins Jesú Krists, segir postulinn í Filippíbréfinu (3.20). För manna er heimferð. Ágústínus, kirkjufaðir, sagði að við menn færum að heiman til að snúa heim, í stórum hring.

Auðun fæddist inn í birtuna. Í fjölskyldu og verkum urðu dagarnir ljósir. Nú er hinn eini sanni, bjarti dagur runninn upp í hans lífi. Hann mun ekki reisa fleiri bæi eða gera fleiri hús upp. Enga mun hann leiða til þroska með glettinni fræðslu, kímni og krafti. Engar fleiri sögur mun Auðun segja af fjöllum, tröllum, furðum, fólki eða sónötum. Hann mun ekki tálga þér fallegan fisk. Hann var farinn af stað heim og nú hefur dagað á hann með birtu og sannleika, þar sem allt er gott, allt vel viðað, allt vel hlaðið, í öllu góður hljómur og enginn verður gerður brottrækur. Eilífð Guðs er takmark mannsins, takmark alls lífs þessarar veraldar. Í okkur býr stefnuviti til þeirrar farar og í eilífðarfangi er okkar mið. Auðun náði sinni hringferð og nú lifir hann dagrenningu nýs lífs. Guð geymi hann og blessi þig.

Minningarorð, Neskirkja, 26. mars, 2009.

Eiginnafnið Auðun var ritað svo frá upphafi og beyging er því önnur en þegar nafnið endar á tveimur n-um.