Prédikanir

Út fyrir endimörk alheimsins

AmeríkukafteinninnÍ dag er síðasti sunnudagur eftir þrettánda. Nú lýkur jólatíð trúartímans – gleðiskeiðinu – og svo hefst brátt níu vikna fastan. Fagnaðartími á enda og föstutími fyrir páska hefst. Það er eins í kirkjuárinu og raunveruleikanum – tími gleði og sorgar faðmast.

Texti dagsins er um reynslu þriggja manna af ótrúlegum viðburði sem þeim var þó bannað að segja frá – fyrr en löngu seinna. Þeir urðu vitni að einhvers konar breytingu? En hvað þýddi sú skekjandi upplifun sem þeir urðu fyrir? Vinir Jesú vissu ekki hvernig þeir ættu að skilja atburðinn og gátu því ekki skýrt hann heldur. Og meistarinn bannaði þeim að tala um reynslu sína. Fólkið sem hitti Jesú velti vöngum yfir hver hann væri og furðureynsla á fjalli jók spurningaflóðið. Var Jesús Kristur kannski ofurhetja?

Ofurhetja og þrá sálardjúpa
Hefur þú einhvern tíma séð ofurhetjukvikmynd? Áttu einhverja DVD-diska með Súperman, Batman eða Spiderman? Talsvert safn er á mínu heimili og í sjónvarpsflakkaranum. Hvað merkja þessar myndir og hvernig eigum við að skýra tilurð þeirra?

Þegar á bjátar í samfélögum fólks þrá menn lausn. Í kreppum vaknar þörf fyrir ofurhetjur. Í menningarefni síðustu áratuga hafa sprottið fram margar ofurhetjur í tímaritum og kvikmyndum. Það er beint samhengi milli kreppu og viðbragða, stríða og andlegrar leitar. Svo var í seinni heimstyrjöldinni og styrjöldum síðustu áratuga. Súperman er ekki alveg nýr – hann er nærri áttræður!

Ímyndunarafl fólks er frjálst og ofurhetjunnar tjá eða túlka þrá að einhverjir leysi vanda fólks og þjóða, einhverjir tryggi öryggi og efli réttinn. Þegar stjórnmálamenn bregðast, fjármálakúnstir takast illa og tæknilausnir reynast fals þarfnast fólk samt lausnar á vandanum. Ofurhetjurnar – held ég – tjá þessar þarfir – eru táknmyndir þeirra.

Það er umhugusunarvert, að draumaverksmiðjurnar í Ameríku hafa framleitt ofurhetjumyndir í sérstaklega stórum skömmtum síðasta áratuginn. Af hverju? Jú, spenna í menningu, stjórnmálum, efnahagsmálum, óreiða í samskiptum þjóða og óljós framtíð gruggar upp í menningu og líka sálarbotnum og tilfinningum fólks. Því megum við gjarnan staldra við og spyrja um hvað hjálpar og hvernig.

Fyrirmyndir og ofurhetjur
Allar kynslóðir leita sér að hetjum. Kraftasæknir hafa alltaf gert sér ímyndir og í öllum menningarsamfélögum og trúarhefðum. Grettir, Gunnar á Hlíðarenda og Jón Páll voru kraftahvatar. En mennskar kvikmyndastjörnur, körfuboltasnillingar, Leo Messi og Ronaldo eru annars eðlis en Súperman. Leikarar og íþróttamenn njóta ekki yfirnáttúrulega krafta þó máttugir séu. Ofurhetjurnar eru ekki venjulegar mennskar verur sem hafa orðið frægar, heldur annarrar gerðar en menn. Í þeim búa ofurmennskir kraftar, sem eru handan þess sem fólk getur vænst í raunheimi. Hvað merkja Ben Ten, Hermione Granger, Catwoman, Harry Potter og fleiri í hinu skrautlega hetjugalleríi sögubóka og kvikmynda?

Foreldrar eru þrábeðin og jafnvel grátbeðin um búninga, Batmanskykkjur, Ninjufötu, Súpermanmerki og Spidermangrímu. Það er beinskeyttur bisniss á bak við þetta allt.

Munur Jesú og ofurhetjunnar
Og þá komum við að fjalli furðunnar, fjalli ummyndunar Jesú. Er einhver munur á ofurhetjunni og Jesú Kristi? Eða er Jesús Kristur kannski ofurhetja? Nei, það er alger munur á Jesú Kristi og ofurhetjum fyrr og síðar.

Fyrsta og mikilvægasta aðgreiningin er, að Jesús var og er raunverulegur maður, sem var til og söguheimildir greina frá. En ofurhetjur hafa aldrei verið til – þær eru tilbúningur.

Í öðru lagi: Jesús lagði ekki áherslu á ofurkrafta sína eða vakti athygli á þeim. Verk hans þjónuðu fólki í raunverulegum aðstæðum og voru ekki unnin á svig við veruleika þess. Við eigum að taka Biblíuna alvarlega en ekki bókstaflega, skilja inntak, en stoppa ekki bara við ásýnd.

Í þriðja lagi er eðli lífs og eðli hins trúarlega. Markmið Jesú var að opna veröld fólks og leyfa því að lifa og skilja líf sitt í stærra samhengi en smáveröld eigin nafla. Hann vildi koma fólki til skynjunar eða skilnings á að Guð væri nærri venjulegu fólki og raunverulegu lífi. Jesús hvatti ekki til heimsflótta, heldur þess að taka þátt í lífinu og njóta þess. Guð vill að við séum samverkamenn hans í því að bæta og fegra heiminn. Við erum ekki kölluð til óra og trúarflótta. Því er trú aldrei tengd ofurhetjum.

Ofurhetjur örva ímyndunarafl og þjóna ævintýraþörf fólks. Og við erum öll börn að við höfum þörf fyrir öryggi, að einhverjir hjálpi okkur þegar við lendum í vanda.

Ofurhetjur eru tákn, tjá djúpsetta þrá, en leysa hana ekki. Jesús, hins vegar, er ekki tákn um þarfir fólks, heldur sýnir hvernig vandinn er leystur og hvað leið er fær. Hann er lausn vandans.
Ofurhetjur koma ekki fyrir í raunveruleikanum, en það gerir Jesús Kristur hins vegar. Veruleiki hans er veruleiki heimsins, fólks – okkar allra.

Ofuhetjurnar tjá óskir dulvitundar, en Jesús er veruleiki lífsins. Hetjurnar eru tákn djúpsins og neyðaróps sálarinnar en Jesús er svar lífsins.

Hetjur hvunndagsins
Þegar sonur minn var fimm ára laumaði hann sér eina nóttina upp í rúm okkar foreldranna. Við vöknuðum þennan morgun við að hann tautaði með sjálfum sér: „Ég vildi að pabbi væri ofurhetja.” Mamma hans, sem er snögg til, svaraði honum að bragði: „Hann er ofurhetja.” Þá hló drengurinn og foreldrar hans síðan með honum og við glaðvöknuðum við hlátrana. Það er skemmtilegt að vakna með hlátrasköllum. Drengurinn skildi hvað mamma hans meinti, náði alveg þessari kúrsleiðréttingu hennar og svaraði brosandi: „Það er alveg rétt, mamma mín.”

Og þar með var búið – með ofurlitlum húmor og sveiflu – að hjálpa honum að setja ofurhetjuna upp á snaga, í samhengi, koma ofurhetjutýpinni fyrir á réttum stað. Pabbar eru auðvitað ekki súperman eða spiderman, en þjóna sínu hlutverki samt í raunheimi myrkfælni, óttaefna, skólanáms, fótbolta, kvikmyndam, glímu við félaga og systkini. Og pabbar eru flestir og oftast mun betri í þeim efnum en nokkrar hetjur í bókum eða á skjánum. En ofurhetjur gegna samt hlutverki að vera sýnileg tákn um þrá og drauma undirmeðvitundar. Jesús gegnir hins vegar öðrum og mikilvægum hlutverkum.

Eitt af mikilvægu lífsverkefnum er að iðka lífsgreindina skarplega, læra eigin hlutverk og hvorki smætta né mikla þau hlutverk, sem maður sjálfur og mismunandi hlutar manns gegna. Allt hefur sinn tíma og hlutverkin eru mörg. Inn í það mál spinnast síðan ævintýri, sjálf, heimili, ástvinir og Guð.

Ummyndun Jesú
Hvað gerum við þá við söguna af ummyndunarfjallinu? Þú þarft ekki að taka söguna bókstaflega, heldur máttu gjarnan taka hana alvarlega. Sagan af ummyndunarfjallinu er n.k. krýningarsaga. Hún á sér bókmenntalegar, pólitískar og trúarbragðafræðilegar hliðstæður í sögum um þegar menn urðu kóngar í hinum forna heimi. Jesús var krýndur og þar með gefið hlutverk. Týpurnar í ummyndunarsögunni eru nokkrar og gegna túlkunarhlutverki og leiðbeina við skilning. Móses er fulltrúi laga, boðorða og upphafs sögu hebrea og gyðinga. Jesús tekur við keflinu af Móse og verður því löggjafi nýs tíma. Svo eru þarna Elía, fulltrúi spádómshefðarinnar, sem tjáir að Guð leiðir fólk og heim áfram. Jesús tekur við því hlutverki líka og er boðberi þess, að Guð muni bæta og lækna.

Lærsveinarnir eru fulltrúar manna á öllum öldum. Ummyndunaratburðurinn felst ekki í að ofurhetja verður til og allur vandi er leystur með einhverju djúpsálarlegu afreki eða ofsalegum sigri á myrkri og vonsku. Ummyndunarfjallið er ekki aðeins tákn um hið einstaka, heldur altæka og venjulega líka.

Ummyndun Jesú og líf okkar
Við erum alltaf á ummyndunarfjallinu – á hverri stund í lífinu, í siðklemmum okkar, í samskiptum okkar við fólk, í vinnunni, í æviverkefninu – að lifa. Við erum raunar alltaf í námunda við þennan Jesú og við getum snúið málinu algerlega við líka: Hann er alltaf hjá okkur – í öllum aðstæðum okkar.

Við höldum áfram alla ævi að vera eins og börn. Við þráum hið góða, óttumst hið versta, upplifum krísur og áföll. Við vonumst líka til á fullorðinsárum og gamals aldri, að ofurhetja taki okkur upp og reddi okkur. En þannig er lífið ekki. Lífið er ekki leið skyndilausna og yfirborðstækni. Ofurhetjurnar tjá djúpsetta þrá í okkur. Guð tekur vissulega eftir þeim tilfinningum en kemur ekki eins og hetja heldur sem barn, vinur, mennsk vera, nágranni og vinnufélagi. Guð kemur í hinu venjulega en síður í hinu ofsalega. Ummyndunarfjall okkar getur verið í hinu sérstaka en þó helst á heimilum okkar, í vinnu og í samskiptum við ástvini okkar og venjulegt fólk. Í því samhengi kemur Jesús ekki með látum, heldur í rauntengslum. Ummyndunarsagan er um að Guð er með fólki á lálendi lífsins, í lautum reynslunnar og á hátindum upplifunnar. Guð er alls staðar þegar menn vilja leyfa hinu guðlega að lifa. Þá verður lífið mennskt og þar með guðlegt.

Ummyndunarsagan er um krýningu og það er merkilegt mál að Guð tjáir mönnum hvers eðlis veröldin er. En það verður enginn krýndur í þínu lífi, nema þú viljir. Þig dreymir ofurhetjur – en hver er hjá þér þegar þú vaknar? Er það ofurhetjan. Nei, það er Guð einn sem er hjá þér – í hversdagsleikanum, í kreppum, en líka á hátíðum – alltaf þegar þú þarft á að halda. Guð einn. Amen.

Hallgrímskirkja, 25. janúar, 2015. Síðasti sunnudagur eftir þrenningarhátíð.

Áhrifasaga Jesú og ofurhetjurnar – mín túlkun: Ég tel að skoða megi alla ofuhetjuhefð í menningu Vesturlanda sem áhrifasögu Jesú. Margt af einkennum og djúpþáttum ofurhetjuhefðarinnar og ofurhetjanna má rekja til Jesúsögunnar. En mér virðist ekki vera hægt að skýra Jesú út frá ofurhetjum heldur aðeins öfugt.

 

Greinar og pistlar

Andri Fannar Guðmundsson – minningarorð

4Myndin á forsíðu sálmaskrárinnar er yndisleg. Andri lá á maganum meðprinsessurnar sínar á bakinu. Þau voru að leika sér á hoppubumbu á sundlaugarsvæðinu nálægt heimli þeirra í Sviss. Eins og þið sjáið brosti Andri út að eyrum og dætur hans ærsluðust og hlógu. Þetta er hamingjumynd og mynd af því hvernig hægt er að lifa vel í heimi en líka á himni. Lífið er skemmtilegt þegar við lifum því með leik og gleði. Þá tengjust við sjálfum okkur og þjálfum okkur fyrir veruna í eilífðinnni sem er heimur hins fullkomna frelsis. Alla æfi erum við að æfa okkur fyrir leik himinsins. Börnin eru best í leiknum – þau kunna aðferð eilífðar. Og í Andra bjó leikgeta. Hann má vera okkur fyrirmynd í að iðka gleðina og leika okkur, hafa gaman af því að lifa. Hver dagur, hver stund er gjöf til að njóta og ástvinir til að elska og næra.

Andri var þegar sem barn áræðinn og jafnvel hvatvís. Figgi, síðar fóstri hans, skrifaði skemmtilega sögu um Andra sex ára. Þá heillaðst Andri af stórum jeppa og gaf sig á tal við eigandann og spurði hvort hann mætti ekki koma með í smárúnt á þessum glæsilega bíl. Jú, jú það var heimilt og rúnturinn varð bílstjóranum ógleymanlegur því drengurinn talaði án afláts, spurði margs og kom viðmælanda sínum fyrir sjónir sem fróður, fullorðinslegur og skemmtilegur. Og fjörið í Andra hefur ekki verið til ills því Birna móðir hans og jeppaeigandinn tóku saman skömmu síðar og fóru síðar í langan rúnt um Afríku.

Upphaf og samhengi

Andri Fannar var vormaður, hann fæddist 11. maí árið 1981. Foreldrar hans eru Birna Guðbjörg Hauksdóttir og Guðmundur Örn Flosason. Andri hóf nám í grunnskólanum á Siglufirði. Hann var fljótur að kynnast fólki, hikaði ekki við að gefa sig á tal við eldri sem yngri. Andri var kotroskinn og þótti ekki verra að geta komið viðmælendum til að hlægja. Eitt af mörgu sem eftir honum er haft frá æskuárum er þessi ágæta og fyndna sjálfskynning. Hann sagði: „Ég heiti Andri Fannar Guðmundsson og pabbi minn heitir Snorri.“ Sumir viðmælendur urðu að blikka augum nokkrum sinnum til að ná snilli drengsins!

Systkini Andra komu eitt af öðru og hann gekkst svo sannarlega við því hlutverki að vera góður bróðir. Og það var ekki bara Rannveig eða hin systkinin sem voru ánægð með stóra bróður heldur var hann alla tíð afar stoltur af þeim og var tilbúin að hringja yfir þveran hnöttinn bara til að segja hve stoltur hann væri af systur sinni eða kátur með bróður.

Andri eignaðist stóran systkinahóp og varð systkinum sínum kraftmikil fyrirmynd í margvíslegu tilliti. Hann hafði áhrif á menntunarsókn þeirra og það var mikilvægt. Systkini Andra sammæðra eru auk Rannveigar – Stefán Haukur Friðriksson, Margrét Marsibil Friðriksdóttir og Eirikur Hrafn Þrastarson. Systkini Andra samfeðra eru Margrét Helga, Fjóla Dröfn og Flosi Gunnar. Stjúpsystkini hans eru Guðbjörg Oddný Friðriksdóttir, Ásgrímur Már Friðriksson, Helgi Phoonsawat Guðmundsson og Óli Phoonsawat Guðmundsson.

Namibía

Lífið á Sigló var dásamlegt en svo ákváðu móðir og stjúpi að nú væri kominn tími til enn stórkostlegri ævintýra. Fjölskyldan flutti til Namibíu í suðvestur-Afríku og þar bjuggu þau í rúmlega fimm ár. Andri hóf nám í enska skólanum í Swakopmund. Andri var jafn snöggur að eignast vini þar eins og á Siglufirði, en kannski hefur hann nú ekki vaðið upp í næsta stórjeppann og beðið um að far á rúntinn.

Hann var snöggur að ná valdi á enskunni í skólanum og umfram flesta aðra lagði hann sig líka eftir Afrikaans og gat því talað við fólk af flestum stigum og stéttum. Andri var sjálfum sér trúr, stóð fast á réttlætismálum, hikaði ekki við að tala skýrt við kennara eða hvern sem var ef þess var þörf.

Aðstæður barnanna voru góðar, ströndin nærri, eyðimörkin á hina hönd og þó iðandi af forvitnilegu lífi. Eðlurnar urðu eftirlætisveiðidýr þeirra systkina og margra barna. Viðskiptavitið spratt upp. Andri setti á stofn verslun og seldi allt mögulegt og álagningin var talsverð. Andri vissi vel hvað þurfti til að viðskiptavinir yrðu kátir með kaupin en hann gæti þó hagnast á viðskiptunum.

Namibía var ekki aðeins ljúf fyrir uppvaxandi börn, heldur fjölbreytilegur fræðsluvettvangur eða skóli varðandi gildi, samskipti kynþátta og menningarhópa.

Afríkuferðin mikla

Andra var fyrr og síðar mikilvægt að njóta frelsis. Hann mat einnig víðáttu og hina opnu möguleika. Fjölskylda Andra lauk Namibíudvöl sinni með mikilli Afríkuferð, og óku eiginlega frá Namibíu til Íslands. Þau óku suður frá Namibíu til Góðrarvonarhöfða og þaðan síðan upp með austurströndinni, þvert yfir Afríku og síðan upp með vesturströndinni til Marókkó, óku yfir eyðimerkur og vel gróðið land, í gegnum hættur, voru á flótta undan óðum fíl, þurftu að gæta sig á fólki sem vildi kaupa eitt barnið úr bílnum, kynntust ótrúlega fjölbreytilegu landslagi í menningu fólks og náttúru. Ferðalagið tók átta mánuði en varð eiginlega mótandi skóli til lífs fyrir Andra og þau öll sem sátu í bílnum. Þetta var tími sem skilaði innsýn Andra í líf margra, einstaklinga, hópa og þjóða – efldi skilning hans á menningu – en líka á að fólk er líkt þótt skinnið sé ólíkt og menningin fjölbreytileg.

Forvitni, hispursleysi, kátína, brosandi augu og þor tengdu Andra við fólk á öllum breiddargráðum og lengdarbaugum. Og fullorðinn var Andri ekki aðeins Íslendingur heldur heimsborgari, jafnhæfur í plássi á Íslandi og í afrísku þorpi, jafn kunnáttusamur í háskólum heimsins, stórbönkum veraldar eða í kælinum í Hagkaup. Mömmu og pabba, fóstrum, ömmum og öllum ástvinum lánaðist að virkja mátt drengsins svo vel að Andri naut sín, nýtti hæfileika sína til vaxtar og varð þroskaður maður, sem var tilbúinn að njóta og lifa vel. Lof sé þeim öllum – ykkiur öllum – þið lögðu svo vel til hans.

Nám og störf

Eftir að Andri og fjölskylda komu heim akandi og siglandi frá Afríku hóf hann nám í Hólabrekkuskóla í Reykjavík. Þaðan lauk hann grunnskólaprófi vorið 1996. Síðan lá leiðin í Fjölbrautaskólann í Breiðholti og þaðan lauk hann stúdentsprófi árið 2001. Andri vann með námi og kom sér jafnan vel enda hafði hann áhuga á því sem hann var að gera og gekk með krafti í verkin hvort sem það var að puða í Hagkaup eða aðlaga Credit Suisse að nýjum reglum um bankaleynd. Andri hóf starfsferil sinn sem kerrustrákur hjá Hagkaupum og Högum árið 1998 og vann sig snarlega upp í stjórnunar- og ráðgjafastöðu meðfram fullu námi.

Eftir stúdentspróf hellti Andri sér í sálfræðinám við Háskóla Íslands. Og Andri stefndi alltaf til stjarnanna og útskrifaðist með afburðaeinkunn árið 2005. Þetta var á þeim árum þegar skörpustu heilarnir voru metnir og veiddir. Andri vakti athygli í bankaheiminum og þó hann hefði stefnt á framhaldsnám í Harvard var hann til í að staldra við í bankageiranum. Hann vann hjá Glitni á árunum 2006-2008. Um tíma var hann einnig stundakennari við HÍ og HR. Andri fór svo til frekara náms, ekki þó í Bandaríkjunum heldur í Barcelona. Andri lauk MBA-námi frá Navarra-háskólanum árið 2010. Í tengslum við námið var Andri í starfsþjálfun hjá Johnson&Johnson í Stokkhólmi sumarið 2009. Og þrátt fyrir kreppuna sem reið yfir fjármálaheiminn eftir 2008 stóðu Andra ýmsar dyr opnar. Hann fékk vinnu í Zürich hjá Credit Suisse og þar starfaði hann til dánardags – og er sárt saknað bæði persónulega og faglega.

Glæsilegur ferill – glæsilegur maður.

Sara og dæturnar

3Svo er komið að þætti Söru Sturludóttur. Andri heillaðist af henni og hún varð konan hans og drottning. Það var gaman að hlusta á Söru segja frá hversu kunnáttusamur Andri var í fíngerðri list ástalífsins, hvernig hann fékk símanúmerið hennar, hringdi í hana, bauð henni í mat, eldaði eins og Michelinkokkur, aldrei ágengur en heillandi. Svo þegar Andri vissi að hann væri að missa Söru vestur bjó hann til rómantíska helgi fyrir þau og hún fór vestur í sumarvinnuna með ástina í hjartanu. Svo fóru þau að búa og giftu sig. Kannski var Andri ekki í upphafi með hugann við barneignir en hann var alltaf til í að ræða málin og svo gerðist undrið. Birna Sif kom í heiminn 12. nóvember 2008 og Kristrún Elma fæddist svo 26. mars árið 2012.

Andri var frábær pabbi, líflegur, glaður og uppátækjasamur. Hann sinnti krefjandi vinnu vel en svo þegar hann kom heim sinnti hann öllum konunum sínum heils hugar og nálægur. Og það var gaman hjá þeim. Hann tók fullan þátt í heimilishaldinu og galdraði fram veislur.

Og Andri naut leiksins, naut þess að hoppa með dætrum sínum og hann átti ekki í nokkrum erfiðleikum með að fara einn með þær báðar í sund. Flestir feður hefðu hikað – en ekki Andri – hann var margra manna maki í því sem hann tók sér fyir hendur.

„Pabbi er dáinn – ég get ekki séð hann eða snert hann“ sagði Birna Sif við mig – opineyg og ærleg. „En pabbi verður alltaf hjá mér samt“ – bætti hún við.

Og það er hjartaslítandi að hugsa um þessar fallegu stúlkur föðurlausar og Söru Andralausa. Guð geymi þær og gætið þeirra vel og sláið hring elsku og umhyggju um þær allar.

Takk Sara hvernig þú umlaukst Andra með ást þinni alla tíð og leyfðir honum að njóta hamingju til hinstu stundar. Hann vildi ekki fara inn eilífðina strax því hann var svo hamingjusamur í tíma. En hann hvarf inn í leik og gleði himins með hamingju í hjarta – elskaður.

Kveðjur

Þið eru mög sem kveðjið Andra í Hallgrímskirkju í dag. Mörg eru erlendis, eða utan bæjar og komast ekki til útfararinnar en biðja fyrir kveðjur til þeirra sem hér eru. Það gera Þorkell Kristinsson og fjölskylda, einnig systkinin Ásgrímur, Anna Lind og Sunna Lilja sem eru erlendis. Sömuleiðis Una Þórey Sigurðardóttir á Akureyri, Sara og Margrét og Birgitta í Danmörk, Eyþór Guðmundsson, Ellen Kristjánsdóttir og Kristján Kirstjánsson, KK. Sömuleiðis hef ég verið beðinn að geta hve gott samfélag Margrét Helga amma Andra átti við hann og hve þau efldu hvort annað.

Minningarnar

Á krossgötum vakna allar minningarnar um Andra. Leyfðu þeim að koma fram með krafti, leyfðu tilfinningum að flæða, segðu skemmtisögur af honum í erfidrykkjunni á eftir.

Hvernig manstu Andra?

Manstu hve góðhjartaður hann var? Manstu hve félagslega fær hann var – og fljótur til að tengja?

Manstu að hann hafði lítinn tíma fyrir rugl? Og átti ekki í neinum erfileikum með að tjá skoðun sína og ekki heldur gagnvart yfirmönnum? Manstu hve lausnamiðaður Andri var?

Manstu fótboltaáhugann? Og að hann var Arsenalmaður – átti jafnvel fágætar Arsenaltreyjur?

Manstu músíkina hans – hann gat hlustað á Bob Dylan hvar og hvenær sem var, alla Afríkuferðina – og æ síðan. Svo var hann svo klókur að hann giftist Söru – eins og Dylan. Manstu hin sem hann hafði gaman af, Bruce Springsteen, Emmylou Harris og alla hina gullbarkana? Leyfðu músíkinni hans með öllum hjartanálægu textunum að flæða til þín.

Manstu músíkina sem Andri bjó til sjálfur? Hann spilaði í böndum og barði húðirnar af mikilli kúnst, og gat m.a.s. sungið með trommuslættinum sem er ekki öllum gefið.

Manstu hvað Andri las, áhuga hans á Churchill og aðdáun hans á Margaret Thatcher? Hann var vel heima í stjórnvisku járnlafðinnar og gerþekkti æviferil hennar!

Manstu eldhússnilli Andra? Jafnvel nú á síðustu jólum þegar mjög var af honum dregið eldaði Andri. Sósan sem hann gerði mun lifa í minningu fjölskyldunnar. Og manstu hvað hann borðaði? Andri vissi alveg að rjómi og smjör hefur aldrei eyðilagt nokkurn mat!

Manstu einbeittnina í námi, hvað hann lagði hart að sér og uppskar ríkulega? Manstu kappsemina í öllu því sem hann tók sér fyrir hendur? Það var ástæða fyrir að Andri var kallaður víkingurinn á Spáni – virtur og metinn!

Manstu hvernig hann tengdist þér, talaði við þig, var alnálægur og hafði mikinn áhuga á þér og fólkinu þínu?

Manstu hinn snögga og stundum kostulega húmor hans. Hann gat jafnvel skemmt um hið óskemmtilega. Hann mátaði Barbífót við sig þegar hann var orðinn einfættur. Þegar hann var orðinn mjög veikur lék hann sér í Fifa-fótbolta á X-boxið og spilaði við frænda sinn ungan og puttalipran. Þegar Andra ógnaði staðan og sá fram á tap sagði hann við frændann með blik í augum. „Þú matt ekki vinna mig – ég er með krabbamein.“ Andri tapaði aldrei skopskyni og allt lá undir – líka lífið. Það eru bestu húmoristarnir sem ná því stigi.

Manstu hve auðvelt hann átti með leiki og búa til ævintýri með systkinum sínum og ástvinum? Þeir leikir áttu sér engin takmörk, hann varð í þeim lögfærðingur, dómari og bisnismógull.

Manstu uppátækin – segðu frá þeim. Leyfðu lífsgleði hans að lifa.

Inn í himininn

Nú er Andri farinn. Hann segir þér ekki snarpan brandara, fylgist ekki með Alexis Sanches, býr ekki til fleiri sósur, sér ekki á færi snilldarlausn fyrir banka heimsins. Hann ekur ekki af stað í þriggja tíma ökuferð með prinsessurnar sínar bara til þess eins að prufa nýja sundlaug einhver staðar í Þýskalandi. Og hann tekur ekki stefnuna út í víðáttuna til að fara til Vladivostok – eins og hann sagði stundum.

Andri lifði hratt, betur en við flest, áorkaði meiru á aldarþriðjungi en flestir á langri æfi. Hann var hamingjumaður, skapaði hamingu, lagði svo margt gott til lífsins og hverfur alltof fljótt inn í himinn Guðs. En við megum þakka fyrir Andra, þakka fyrir prinsessurnar hans, þakka fyrir undrin sem hann framkallaði fyrir ástvini og samferðafólk.

Hvernig ætlar þú að glíma við missinn og sorgina? Gerðu það með því að leggja rækt við lífið, leikinn, gleðina og ástina. Þá verður Andri með þér í anda. Og leyfðu honum að fara inn í himininn. Suður í Afríku lærði hann að trúa á Guð. Og þegar hann nálgaðist vistaskiptin talaði hann mikið og einlæglega við Guð. Ræktað talsamband þjónaði undirbúningi hans undir förina inn í eilífðina. Og Guð er besti félaginn í ferðum í tíma en líka á himni. Alltaf vinur, alltaf nærri.

Guð geymi Andra í leik eilífðar. Guð geymi Söru, Birnu Sif, Kristrún Elmu, foreldra hans, systkini, fóstursystkini og alla ástvini. Guð geymi þig.

Amen.

Eftir að þessari athöfn var Andri jarðsettur í kirkjugarðinum á Görðum á Álftanesi. Erfidrykkja í safnaðarheimili Hafnarfjarðarkirkju.

Minningarorð flutt í Hallgrímskirkju 20. janúar, 2015.

 

 

Prédikanir

Klikk, kikk og áramótaheit

IMG_5522

Dagar liðinna vikna hafa verið mér dagar sterkra upplifana. Flest er mér nýtt og áhrifaríkt vegna þess að ég starfa á nýjum stað, í nýju umhverfi og með nýjum samstarfsmönnum. Allir dagar eru sem veisla. Ég hef notið að fylgjast með starfsfólki kirkjunnar að störfum, metnaði þeirra, lagni við að leysa flókin mál, æðruleysi og kátínu gagnvart furðum mannlífsins og einbeittni við að þjóna herra þessa helgidóms. Alla daga er fjölmenni hér á Holtinu. Fjöldi tungumála heimsins eru töluð daglega í kirkjunni.

Myndirnar

Ég horft á förumenn heimsins í þessu hliði himinsins. Hvernig líður þeim? Hvað hugsa þau? Að hverju leita þau? Tilfinningu, dægrastyttingu, lífsfyllingu? Við sum hef ég talað og fengið staðfest að markmiðin eru ólík. Flest halda á myndavélum. Efst á Skólavörðustígnum byrjar klikkið. Svo taka þau myndir á Halgrímstorginu, við Leifsstyttuna, taka myndir af ferðafélögum sínum – eða sjálfu – með hurð og Hallgrímsglugga í basksýn. Svo storma þau klikkandi inn í kirkju. Sum ganga að kórtröppum og leika sér að góma myndir ljóssins í þessum katedral birtunnar. Önnur staldra við orgelið og taka myndir af spilandi organista. Og mörg fara upp í turn – til að ná útsýn. Þessa síðustu daga ársins hefur lyftubiðröðin verið tíu metra long. Hvaða yfirsýn fá þau og hvað festist í þeim?

Líklega er enginn blettur á Íslandi með jafnmörg myndavélaklikk og í eða við Hallgrímskirkju. Vinsældir staða eru ekki aðeins spurning um “like” á tölvunni heldur klikk á myndavél!

Til hvers?

Fólk á ferð – förumenn. Hver er þeirra hamingja og hver óhamingja? Njóta þau ferðarinnar? Hjörtum svipar saman í Súdan og Grímsnesinu – þau eru á lífsleið og teygja sig eftir hamingjunni – eins og þú.

Ég hef verið hugsi yfir klikkunum. Eins og það er auðvelt að tapa sér á bak við tölvuskjá er hægt að tapa sambandi við eigið sjálf á bak við linsu – gleyma að lifa í stað þess að klikka. Að taka myndir er undursamlegt og myndirnar varðveita margt sem hægt er nýta til innri vinnu og í þágu fjölskyldu og mannlífs. En röðin ætti að vera: Upplifun fyrst og myndin svo. Hvort viltu kikk í lífinu eða klikk í myndavél?

Áramótaheitið

Öll eigum við sögu að baki sem við vinnum úr eftir bestu getu. Mörg strengja heit við áramót, ákveða hvað megi bæta og göfga lífið. Ég hef í aðdraganda áramóta horft á ferðamenn heimsins, skoðað eigið ferðalag og horft í augu ástvina minna og tekið þá ákvörðun að njóta lífsins á þessu nýbyrjaða ári. Að njóta er stefnan. Vinna, verk, heimili, samtöl, ferðir, matur, – já öll gæði verða tengd markmiðinu að njóta. Við vitum fæst hvað okkur er útmælt af dögum eða hvernig hjartsláttur daga og tíma verður, en ég hef einsett mér að njóta – njóta þess sem fólk, vindur daganna, vinnustaður og ferðalangar lífsins færa mér. Eflaust mun ég klikka með myndavélinni minni, en ég mun ekki forðast lífið á bak við linsu – heldur njóta þess.

Drottinn blessi þig

Í lexíu dagsins er Aronsblessunin, sem oft er kölluð prestslega blessunin eða hin drottinlega blessun. Hver er hún? Það eru orðin sem presturinn fer alltaf með í lok allra helgiathafna:

Drottinn blessi þig og varðveiti þig.

Drottinn láti sína ásjónu lýsa yfir þig og sé þér náðugur.

Drottinn upplyfti sínu augliti yfir þig og gefi þér frið.

Þetta er mögnuð kveðja og hún virkar. Og það hjálpar að kunna skil á einu í hebreskri bragfræði til að skilja stílinn. Rím í hebreska textanum er fremur inntaksrím, merkingarrím, en hljóðrím. Blessun og varðveisla eru ekki rímorð í eyrum Íslendinga, en það eru þau í þessum texta því þau eru skyldrar merkingar. Og að Guð snúi ásjónu sinni að þér rímar við að Guð sé þér elskulegur. Að Guð horfi á þig merkir líka að Guð tryggi þér og gefi þér frið.

Og þegar þessi merkilega blessun er skoðuð í heild er ljóst að Guð er frumkvöðull blessunarinnar, að menn – þú ert viðtakandi gernings Guðs. Þetta er þykk blessun því hún spannar allt líf þitt og allra þeirra sem hennar njóta. Og þessarar blessunar verður ekki notið til fullnustu nema í krafti Guðs. Að vera blessaður er að njóta gjafa og elsku Guðs. Það er gott líf – og til að njóta.

Ferðamenn heimsins hlaupa inn í þetta hlið himinsins. Njóta þeir blessunar? Ef þeir koma aðeins til að ná góðri mynd ná þeir ekki fyllingu blessunarinnar, heldur aðeins eftirmynd. En mörg þeirra, sem jafnvel bera lítið skynbragð á kristin átrúnað, ganga inn í helgidóminn og eru tilbúin að upplifa og hrífast. Þau eru tilbúin að opna.

Ferðamenn heimsins, ferðalangar í Hallgrímskirkju, hafa orðið mér sem veraldartorg í þessu hliði himins, dæmi um mismunandi nálgun gagnvart lífsreynslu, undri lífsins, fegurð, – já blessun. Sum taka bara það með sér sem er hægt að eiga og jafnvel selja. Önnur leyfa sér að hrífast, opna og vera. Það er að njóta (minni á aðgreiningu Erich Fromm  haben oder sein).

Og mörg hrífast svo að þau koma í kirkju af því þau vilja njóta helgihaldsins líka. Og þá mætir þeim túlkun alls sem er – ekki aðeins í kirkjunni – heldur í lífinu – í söng, hinni kristnu erkisögu. Það er boðskapurinn um blessun Guðs, að Guð kemur, elskar þig svo ákaft að Guð vill nálgast þig, ekki aðeins í ljósi eða náttúrunni, ekki með því að stjórna þér, stýra því sem þú upplifir eða hugsar – heldur með því að verða manneskja eins og þú – nálgast þig á mennskum forsendum. Og það er rímið við: Drottinn blessi þig og varðveiti þig. Viltu njóta ástar Guðs og túlka líf þitt í ljósi Guðs? Þú heldur áfram að njóta gjafa, hæfileika, gáfna þinna og menntunar hvort sem þú tengir við Guð eða ekki – en í krafti hvers og til hvers viltu lifa? Það er hin trúarlega nálgun og tenging.

Ég vil að lífsnautn mín verði blessuð á þessu nýja og ómótaða ári. Ég þekki muninn á að nota lífsgæðin og njóta þeirra. En mér er í mun að líf mitt verði ekki bara klikk heldur blessun Guðs. Ég kann að njóta matar en ég vil gjarnan setja mat betur í blessunarsamhengi og njóta hans af því hann er gefinn af Guði. Ég kann að njóta stórkostlegra sjónrænna unaðssemda, en ég vil gjarnan leyfa þeirri nautn að tengjast djúpskynjun minni af guðlegri fegurð og nánd í öllu sem er. Ég nýt hreyfingar en mér þykir blessun í því að upplifa í andardrætti og hjartslætti mínum og náttúrunnar algera nánd Guðs, að Guð er nær mér en ég sjálfur. Það er að leyfa lífi að verað rím við blessun Guðs. Ég get skipulagt og áformað, en bið um að mínar reisur verði farnar frammi fyrir Guði, í fullvissu þess að Guð hefur hafið upp ásjónu sína yfir mig, sér mig, elskar mig, leiðir og gætir. Það er blessun í lífinu. Þetta er skerpingarverkefni mitt. Þessi lífsafstaða varðar að helga heiminn og lífið. Leyfa veröldinni að njóta þess sem hún er, að vera smíð og verk Guðs. Að sjá í öllu nánd hins heilaga. Hvað vilt þú?

Skilja lífið

Börn í skóla fengu eitt sinn það vekefni að setja á blað drauma sína og áform um hvað þau vildu verða í lífinu. Einn drengurinn skrifaði: „Mig langar að vera hamingjusamur.“ Þegar kennarinn sá hvað strákurinn hafði skrifað, sagði hann:“ Þú hefur ekki skilið verkefnið!“ En drengurinn horði þá á kennara sinn og svarði: „Þú hefur ekki skilið lífið!“

Skiljum við lífið? Hvað um þig? Hver eru þín áform? Og ef þú hefur ekki strengt nein heit má þó spyrja hvernig þú vonist til að lifa þetta nýja ár? Og það er mikilvægt að þú lifir í samræmi við þínar vonir og þarfir. Við þurfum ekki lottóvinninga til að vera lukkuhrólfar í lífinu. Hamingjusamasta fólkið hefur ekki endilega allt það mesta og besta, heldur gerir það besta úr því sem það hefur og nýtur blessunar.

Þú þarft ekki að lifa fyrir aðra eða í samræmi við það, sem þú heldur að aðrir vilji. Þú mátt gjarnan setja þér skemmtileg markmið – þau nást betur en hin. Og rannsóknir sýna að þau sem segja frá markmiðum sínum eru tíu sinnum líklegri að ná þeim en hin, sem hafa áramótaheitin aðeins óljóst orðuð og aðeins fyrir sjálf sig.

Viltu njóta, viltu hamingu? Hvað viltu rækta í lífinu þetta árið? Verður það klikk eða lífsins kikk – sem heitir blessun á máli trúarinnar? Hvernig get ég sagt við þig að ég óski þér hamingju og gæfu á þessu ári? Það get ég gert með því að segja: Guð geymi þig. Og það, sem rímar við þá kveðju er hin aronska kveðja: Drottinn blessi þig og varðveiti þig. Það er boðskapurinn sem mér er falið að flytja þér við upphaf árs og sem þú munt heyra alltaf þegar þú kemur í kirkju. Þú mátt svo ganga um, breiða út hinar góðu fréttir og segja við fólk: „Guð varðveiti þig“ eða „Guð blessi þig.“ Og betra verður það ekki.

Amen

Hugleiðing í Hallgrímskirkju 1. janúar, 2015.

Lexía:  4Mós 6.22-27

Drottinn talaði til Móse og sagði: 
„Ávarpaðu Aron og syni hans og segðu: Með þessum orðum skuluð þið blessa Ísraelsmenn:
 Drottinn blessi þig og varðveiti þig,
 Drottinn láti sína ásjónu lýsa yfir þig og sé þér náðugur,
 Drottinn upplyfti sínu augliti yfir þig og gefi þér frið.
 Þannig skuluð þið leggja nafn mitt yfir Ísraelsmenn og ég mun blessa þá.“

Pistill: Post 10.42-43

Og hann bauð okkur að prédika fyrir alþjóð og vitna að hann er sá sem Guð hefur skipað dómara lifenda og dauðra. Honum bera allir spámennirnir vitni að sérhver sem trúir á hann fái vegna hans fyrirgefningu syndanna.“

Guðspjall: Jóh 2.23-25

Meðan hann var í Jerúsalem á páskahátíðinni fóru margir að trúa á hann því þeir sáu þau tákn sem hann gerði. En Jesús gaf þeim ekki trúnað sinn því hann þekkti alla. Hann þurfti þess ekki að neinn bæri öðrum manni vitni. Hann vissi sjálfur hvað í manni býr.

Greinar og pistlar

Jósef og stóru draumarnir

JósefAðalpersónur jólasögunnar eru María og Jesúbarnið. Svo koma auðvitað við sögu hirðar, vitringar og englar. En svo er Jósef þarna líka. Þó hann sé næstum ósýnilegur í helgileikjum skóla og kirkju er hann þó miðlægur í upprunasögunni.

Það var Jósef, sem studdi heitmey sína á förinni til Betlehem. Hann hentist inn á alla gististaðina og fékk afsvör. Það var hann, sem tók á móti barninu þegar það kom í heiminn, skildi á milli og batt fyrir naflastreng. Hendur hans hafa eflaust skolfið þegar hann hélt á smálífinu í lúkunum og vafði klæði um barnið til að varna að næturkælan næði því. Hann hefur sett það í móðurfang þegar María bar það fyrst að brjósti.

Jósef hafði atvinnu af smíðum, en við vitum ekki hvað hann smíðaði eða hvernig verkmaður hann var. Væntanlega var Jósef ekki mállaus, en þó er ekki eitt einasta orð haft eftir honum í Biblíunni. Jesús var fullkominn snillingur í samræðum og örlátur í samskiptum og væntanlega hefur Jósef lagt til þeirrar hæfni.

Maðurinn á bak við konuna

Aukaleikarinn í jólasögunni er í raun aðalleikari. Hann var maðurinn á bak við konuna. Hann rataði í siðklemmu og brást stórmannlega við vanda festarkonu sinnar. Vegna manndóms og karlmennsku kastaði hann af sér karlrembunni og ákvað að axla ábyrgð á aðstæðum þeirra Maríu. Hann veik sér aldrei undan að taka erfiðar ákvarðanir og fara langar leiðir og ferðir ef það mætti verða til að vernda líf og hamingju fjölskyldu hans. Jósef er raunar fyrirmynd um karlmennsku í jafnvægi. Í miðju glimmerskreyttrar draumafrásögu er saga um sterkan mann, sem þorði. Sá Jósef hafði karlmannslund í lagi. Jósef var fyrirmyndarmaður sem þorði, gat og vildi.

Draumar Jósefs

Brasilíski ritjöfurinn Paulo Coelho opnaði augu mín fyrir hve fáir draumamenn eru í Nýja testamentinu. Í Gamla testamentinu er fjöldi drauma og draumspakra – en í því nýja fyrst og fremst Jósef. Í guðspjöllunum er aðeins sex sinnum sagt frá draumförum. Í fjórum af þessum sex tilvikum var það Jósef sem dreymdi. Hann var tengdur dýptum tilverunnar og tók mark á sínum innri manni. Draumar hans breyttu afstöðu hans, skoðun og stefnu. Því var lífi Jesú bjargað.

Í fyrsta lagi ákvað Jósef að skilja ekki við Maríu vegna óléttunnar. Samkvæmt sið, venjum og stöðlum samtíðarinnar hefði Jósef átt að rifta trúlofuninni. En hann hlustaði á draum sinn og þorði að gera annað en það, sem nágrannar hans ætluðust til. Svo dreymdi hann í Betlehem, að hann ætti að drífa sig með sitt fólk til Egyptalands. Ættmennin hafa væntanlega álitið það galið – vera maníukast – að rjúka í slíka óvissuferð með ungabarn. Og maður með snefil af bisnissviti hefði ekki hlaupið svo frá verkum sínum og skyldum. En Jósef var reiðubúinn að hlusta á kall til heilla þótt það kostaði hann mikið. Í þriðja skiptið fáum við að heyra af þessum draumajóa þegar hann var búinn að koma sér fyrir í Egyptalandi, var væntanlega í góðri vinnu og átti til hnífs og skeiðar. Enn einu sinni hlustaði hann á boðskap, sem þó kom honum illa. En hann lagði í´ann og enn einu sinni fékk hann bendingu í draumi um að stoppa ekki í Jerúsalem á leið heim í þorpið í Galíleu.

Draumur Guðs

Aðalpersónur í jólasögunni og þar með í allri kristninni eru María og Jesús. En vert er að taka eftir og sjá líka hinn trausta Jósef. Hann var ekki bara flottur, heldur glæsilegur. Ég met mest hve vel tengdur hann var sínum innri manni. Hann þorði að breyta um skoðun. Hann þorði, vildi og gat axlað ábyrgð í vondum aðstæðum, tryggði og efldi þar með líf annarra, ekki aðeins síns fólks heldur veraldarinnar. Að hlusta á drauma er okkur nauðsyn og veröldinni lífsnauðsyn.

Draumar Jósefs voru merkir. Þeirra megum við vitja okkur til gagns. En við megum gjarnan fara í gegnum þá og vitja enn stærri drauma, raunar stærsta draums veraldar. Það er draumur Guðs um hamingju, gleði og réttlæti handa öllum mönnum: Þú ert í þeim draumi og þú ert ekki aukapersóna. Guð dreymir þig, bæði daga og nætur, dreymir að þér líði vel, að þú njótir elsku og hamingju, í einkalífi og vinnu.

Þegar Jósef tók með skjálfandi höndum hið litla líf í fangið birti Guð og auglýsti elskugerð veraldar, túlkaði drauminn um lífið og heiminn. Hið varnarlausa barn tjáir sögu um, að Guð lætur sig varða veröldina, vitjar fólks í raunverulegum aðstæðum en ekki bara í andlegri heilaleikfimi.

Vitjaðu draumsins þíns

Hver er draumur þinn? Hvers væntir þú? Á jólum og við áramót megum við gjarnan setjast niður, leyfa kyrrunni að koma. Hlustaðu á drauminn um gleðiefni þín, köllun þína. Hvert er þitt hlutverk? Hvað getur þú gert til að þú lifir vel? Hver er lífshamingja þín? Er eitthvað í lífi þínu, sem hindrar að þú sért hamingjusamur eða hamingjusöm?

Vegna þess að Jósef hlustaði á drauma sína bjargaði hann Maríu, Jesúbarninu og hamingju sinni. Guð dreymir þig og sá draumur situr í þér – býr í þér allt frá því að naflastrengur þinn var skorinn og bundinn – draumurinn um lífshamingju. Það er draumur til lífs.

Útfararræður

Anna Rögnvaldsdóttir – alltaf lífsins megin

AnnaAnna var fjölhæf og vel tengd. Í henni bjó geta til að kanna hið fjölbreytilega og nýta það til góðs og fyrir lífið. Hún vann ekki aðeins við að fræða um staðreyndir, heldur miðlaði hún mörgu, litríku og skemmtilegu. Hún kenndi börnum en líka þeim eldir og raunar alls konar fólki. Hún lét sér ekki nægja efnisheim heldur var opin fyrir víddum undurs, engla, andlegrar tilveru, söngs og eilífðar.

Anna lét ekki þröngsýni annarra spilla eigin útsýn. Hún hafði gaman af því sem lífið bauð henni, naut þess að skoða hið smáa sem og hið stóra, það sem var nærri og hins einnig sem var í fjarskanum. Næmni, styrkur, tilfinning fyrir hinu heila sem og hinu brostna ófust saman í kærleiksríka persónugerð Önnu, sem var veitul, gjafmild, umhyggjusöm og kærleiksrík. Hún var næm og ræktaði með sér tilfinningu fyrir öllu því sem var aumt og sá þau, sem þörfnuðust aðstoðar og stuðnings.

Anna Rögnvaldsdóttir var alltaf lífsins megin.

Upphaf og æfi

Uppeldisumhverfi Önnu var ævintýralegt, alla vega þótti okkur það sem ólumst upp á Grímsstaðaholtinu á sjötta og sjöunda áratugnum. Á bernskuárum Önnu var Holtið jafnvel litríkari og fjölbreytilegri veröld en nú er. Þar bjó fólk úr flestum stéttum og menningarkimum samfélagsins, fólk með fjölbreytilegan bakgrunn og fólk sem sinnti mjög ólíkum störfum.

Allir stjórnmálaflokkar áttu sér fulltrúa í samtali og átökum. Á Holtinu varð til fyrsta sellan á Íslandi og í hverfinu bjuggu háskólakennararnir. Setuliðið hafði mikil áhrif á mannlífið á stríðsárunum og þegar Anna fór að skokka um svæðið voru þar enn margar herbyggingar. Í hverfinu var ekki bara ein tegund kristni og Neskirkja. Rétt hjá heimili Önnu á Fálkagötunni var trúboðsstöð rekin af hjólandi kristniboða, sem var með biblíuvers á spjaldi á hjólinu. Stutt var í fjöruna, stutt á Reykjavíkurflugvöll, í Tívolí í Vatnsmýrinni og stutt niður í miðbæ. Landleiðir voru með rútuverkstæði sín þar sem nú eru Stúdentagarðarnir. Og miðaldir áttu sér afleggjara í húsbyggingum hverfisins. Stutt frá heimili hennar var torfbær við Suðurgötu. Hann var ekki rifinn fyrr en Anna var komin vel á legg. Mikill fjöldi barna var í flestum húsum við Tómasarhaga, Hjarðarhaga og í húsunum við göturnar sem kenndar voru við fugla; Fálkagötu, Þrastargötu, Smyrilsveg og Arnargötu. Grimsby var nærri heimili hennar. Fjöldi smáfyrirtækja voru í hverfinu.

Inn í þennan litríka og oftast skemmtilega heim fæddist Anna Rögnvaldsdóttir þann 1. nóvember, árið 1953. Foreldrar hennar voru Rögnvaldur Ragnar Gunnlaugsson kaupmaður (1920-1998) og kona hans Hulda Ósk Ágústsdóttir, f. 1931. Ragnar lést fyrir sextán árum, en Hulda lifir dóttur sína og býr enn á bernskuheimili Önnu.

Anna var elst í hópi þriggja alsystkina. Fjórum árum yngri er Ragna, sem fæddist árið 1957. Og Gunnlaugur fæddist svo árið 1961. Áður en þau Ragnar og Hulda hófu hjúskap átti hann af fyrra hjónabandi dæturnar Sigríði Steinu, Sigríði Báru og Þórdísi.

Afi, amma og Maja móðursystir í Lækjargötu tóku þátt í uppeldinu.

Hulda og Ragnar ráku merkilega verslun á horni Fálkagötu og Suðurgötu og allir í hverfinu vissu hvar Ragnarsbúð var. Nærri voru Stebbabúð, Árnabúð og bakarí við Fálkagötuna og svo var KRON við Dunhaga auk sérvöruverslana. Samkeppnin í verslungeiranum var því hörð í hverfinu og allir vissu að vöruúrvalið var gott í Ragnarsbúð. Og svo var líka þekkt að Ragnar gerði sér ekki mannamun. Prófessorarnir nutu sömu fyrirgreiðslu og alúðar og hin sem stóðu höll í lífsbaráttunni. Í Ragnarsbúð var iðkuð mannvirðing og Anna fékk í arf jákvæða mannsýn og var mannúðleg í samskiptum við fólk.

Anna varð fljótt öflugur foringi og varð systkinum sínum ekki aðeins elskuleg stóra systir heldur eins og lítil mamma. Hún sótti skóla í Melaskóla sem var þá sem nú – öflug menntastofnun. Svo lá leiðin í Hagaskóla og þar á eftir í Kennaraskólann. Anna var félagslega hæf og eignaðist því vini – ekki bara í húsunum í kring heldur líka í skólunum. Svo stækkaði kunningjahópurinn eftir því sem hún eltist.

Anna lauk kennaraprófi frá Kennaraskóla Íslands árið 1973 og kenndi við ýmsa grunn- og framhaldsskóla þaðan í frá og til ársins 1996. Eftir að hún lauk kennararprófi hleypti hún heimdraganum og hóf kennslu í Keflavík. Þar var hún í nokkur ár og flutti svo í bæinn og kenndi við Fellaskóla og fleiri skóla.

Önnu hentaði ekki að staðna eða vera í einni rás í lífinu. Hún vildi gjarnan bæta við sig, auka menntun sína og prófa nýtt. Um tíma bjó Anna í Tulsa, Oklahoma í Bandaríkjunum með manni sínu og stundaði nám í háskóla í þeirri borg á meðan bóndi hennar lærði til flugvirkja. Og á árunum1996-98 stundaði Anna nám í listmeðferð í háskólanum í Hartfordshire í Englandi. Eftir að hún útskrifaðist starfaði hún ýmist við almenna kennslu eða listmeðferð fram til ársins 2013 þegar hún lét af störfum vegna veikinda.

Þórarinn, Ragnar og staðirnir

Svo var það Þórarins þáttur Sigurgeirssonar. Þórarinn sá Önnu í fyrsta sinn þegar hún kom á heimili hans á Sólvallagötunni og átti erindi við systur hans. Þórarinn sá hana í sjónhendingu en gerði sér þó grein fyrir að þar fór “flott stelpa” – eins og hann orðaði það. Þórarinn var síðar verkstjóri í Saltvík á Kjalarnesi. Anna kom þangað í heimsókn til að hitta systur sína, Rögnu, sem var í vinnuhópnum hans Þórarins.

Hópur af ferðaglöðu, ungu fólki ákvað að fara saman í Evrópureisu og á árinu 1976, fóru sex af stað til Kaupmannahafnar. Í þeim hópi voru Anna og Þórarinn. Þau fóru utan sem einstaklingar en komu heim sem par. Og þegar hópurinn hafði ekið á Volkswagen rúgbrauði frá Kaupmannahöfn, yfir Þýskaland, farið um Austurríki, Ítalíu, Frakkland og England voru þau Anna og Þórarinn farin að sjá hvort annað mjög vel. Þegar þau voru komin heim til Íslands flutti Þórarinn með tannburstann sinn og sitthvað fleira inn til Önnu. Síðan þá var hann kletturinn hennar, sól og ljósgjafi. Og Anna var Þórarni öflugur stuðningur og í henni átti hann alltaf tryggan bandamann sem hvatti hann til mennta, dáða og starfa.

Um tíma bjuggu þau Anna og Þórarinn á Sólvallagötu, voru sjö ár í Breiðholti og fluttu svo í Selás árið 1987 og bjuggu þar síðan.

Sonur þeirra Önnu og Þórarins er Ragnar. Hann fæddist árið 1980 og er flugvirki eins og faðirinn. Ragnari var Anna hin besta móðir, kennari og vinur.

Kveðjur

Ég hef verið beðin að flytja þessum söfnuði kveðjur þeirra sem ekki geta verið við athöfnina. Helga og Helgi á Akureyri þakka fyrir vináttu Önnu og biðja fyrir samúðarkveðjur til ættingja og vina. Þá þakka Guðrún, Árni og Hjörtur frá Köldukinn fyrir allar góðu samverustundirnar þegar Anna var í sveit hjá þeim.

Og vert er – á þessum tímamótum – að þakka öllum þeim sem hafa verið Önnu stuðningur fyrr og síðar, s.s. starfsfólki á Líknardeildinni. Auk eiginmanns og sonar hafa systkini Önnu, Ragna og Gunnlaugur, stutt hana og þjónað umfram alla skyldu. Lof sé þeim og þökk.

Minningarnar um Önnu

Hvernig manstu Önnu? Hvað kemur upp í huga? Manst útlit hennar, glæsileika?

Manstu sálargáfur hennar og eigindir? Manstu hve næm hún var, líka viðkvæm? Hún var tengd sínum innri manni og tók mark á víddum sálar og anda. Hún var jafnvel berdreymin og tók mark á draumförum og átti í engum vandræðum með að kafa í táknmál og tilfinningatengingar.

Manstu skopskyn Önnu, að hún gat haft skemmtilega orð á hinu óskemmtilega – og jafnvel gert hið alvarlega og ógnvænlega ofurlítið léttbærara með því að varpa óvæntu ljósi á málin?

Anna var kona orðsins, las mikið – hafði breiðan bókmenntasmekk. Og svo átti hún líka til að skrifa vísur á blað sem hún setti í kompu sína og skúffur. Manstu hve orðheppin hún gat verið?

Manstu hve þjónustufús hún var ávallt og vildi öllum hjálpa? Manstu hjartalag hennar og umhyggju og að hún var reiðubúin að leggja hart að sér til að létt öðrum lífið. Og manstu hve öflug elsta systir hún var og vildi tryggja velferð sinna?

Og svo veislukonan: Getur þú dregið fram í huga veislurnar í hennar húsi og matargnóttina? Anna skipulagði sínar veislur og vandaði til skreytinga og matar.

Og svo kunni hún að dansa. Vissir þú að hún var virkur þátttakandi í Þjóðdansafélaginu á sínum tíma?

Manstu hve listræn Anna var, drátthög, handlagin og kunnáttusöm á mörgum sviðum sjónlista? Hún var sífellt að bæta kunnáttu sína og þjálfaði sig á nýjum sviðum. Því var hún sífellt að eflast sem skapandi listakona og listmeðferðarmenntunin var ekki aðeins í þágu þeirra sem hún þjónaði heldur einnig henni sjálfri – gaf henni dýpt og túlkun sem styrkti hana á eigin þroskaferli.

Og manstu söngvarann Önnu? Kórsöngurnn varð henni fyrr og síðar gleðigjafi. Hún lærði að syngja í Tónlistarskóla Kópavogs, gekk til liðs við Óperusmiðjuna, söng í Kvennakór Reykjavíkur og svo Vox Feminae. Nú syngja vinkonur hennar yfir henni látinni. Þökk sé vinkonum hennar og Guð styrki þær.

Skilin og ferðin inn í eilífðina

Anna hóf lífsferð sína á Grímsstaðaholtinu og lauk henni við Kópavoginn. Skömmu áður en hún dró andann í síðasta sinn syntu tveir hvítir svanir á voginum fyrir framan gluggann hennar. Svanirnir urðu þeim friðartákn, sem voru nærri. Hulda, móðir Önnu hringdi, og bað um að kysst yrði á enni dóttur hennar. Og svo hvarf Anna frá Þórarni og öllum ástvinunum inn í himininn.

Anna málar ekki meira. Hún passar ekki lengur upp á strákana sína eða dekrar við systurdætur sínar. Hún fær ekki að njóta hússins sem verður smíðað næsta sumar norður í Svarfaðardal. Hún eignast engar hænur þar eða hunda og heldur enga ketti heldur. Hún túlkar enga drauma eða skreytir veisluborð. Nú er hún farin.

Og leyfðu henni að fara inn í himininn. Hún trúði á Guð, hún var viss um að lífið væri ekki búið þegar hinu tímanlega lyki. Hún er farin inn í þá veröld, þar sem litirnir eru stórkostlegir, þar sem þokki formsins færa að njóta sín og þar sem ástvinir hennar syngja í risastórum kór eilífðar. Og þar verður söngur því kristnir menn trúa að líf og upprisa Jesú Krists hafi opnað himinveröldina og boðskapur hans sé merkingarbær – að lífið lifir og því beri að syngja. Anna má lifa því lífi og syngja eilífarsöngva.

Guð geymi Önnu og Guð geymi þig.

Amen

Útför frá Fossvogskirkju, föstudaginn, 19. desember, 2014. Jarðsett í Gufuneskirkjugarði.