Greinasafn fyrir flokkinn: Greinar og pistlar

113 pistlar SÁÞ eru inn á tru.is og aðgengilegt á slóðinni trú.is. Þá var talsvert af pistlum einnig á sigurdurarni.annall.is Sá vefur er nú lokaður.

Praesens historicum

Við Hallgrímskirkju – utan dyra – er slétt, ferhyrnd steinplata. Hún er á áberandi stað sunnan kirkjunnar en lætur þó lítið yfir sér. Á hellunni stendur Praesens historicum. Hvað þýða þessi latnesku orð? Hver er merkingin og varðar hún þig?

Þetta er mynd sem Kristinn E. Hrafnsson, myndlistarmaður, gerði fyrir sýningu í Skálholti. Heiti verksins snarað á íslensku er “Söguleg samtíð” og varðar sögu í samtíma. Og það var við hæfi að þetta verk var gert fyrir Skálholtssýningu því saga biskupsstólsins er “höfuðstóll” íslenskrar sögu og Skálholt samtíðar er einn glugganna að drama Íslendinga. Hvernig lifir saga? Kristinn fékk Sigurbjörn Einarsson til að skrifa latneska heitið á blað. Svo stækkaði Kristinn áritunina og verkið var innrammað og hékk lengi í setustofu Skálholtsskóla og hefur orðið mörgum íhugunarefni. Svo var Sigurbjörnsáletrunin klöppuð á steinhellu.

Árið 1998 barst Hallgrímskirkju boðsbréf frá Kjarvalsstöðum um að setja listaverkið niður við kirkjuna. Því var fagnað og þegið. Og síðan hefur þetta hógværa og lágstemda verk kúrt sólarmegin við kirkjuna og hvíslar spurningum um tengsl sögu og samtíðar, þeirra sem farin eru og okkar sem lifum í nútíðinni, milli vefs menningar og spunagerðar samtímans.

Mynd af Ph við HallgrímskirkjuVið búum til okkar eigin sögu. Sum okkar segjum hana með gleði og í frelsi en önnur eiga í erfiðleikum með að greina sögu sína, túlka hana jafnvel bara í neikvæðum tengslum við aðra. Þau sem eru kúguð eða meðvirk eiga t.d. oft erfitt með að segja sögu sína af því þau hafa verið bæld eða þvæld í samskiptum. En öll reynum við þó að greina merkingu í eigin lífi hversu köflótt sem ævin er. Verkefni margra presta, sálfræðinga, geðlækna, markþjálfa, góðra vina og jákvæðs fólks er m.a. að vera til staðar svo fólk geti orðað sögu sína – eða endursagt hana ef þarf að umtúlka t.d. vegna áfalla eða neikvæðrar upplifunar af einhverju tagi. Við eigum sögu sem er meiri en vitund okkar. Ekkert okkar man fæðingu og frumbernsku. Og ekkert okkar er til frásagnar um lok lífs okkar. Önnur segja þá sögu. Svo eru stærri sögur samfélaga, hópa, þjóða og menningar.

Hvernig lifir þú? Er þín saga algerlega sjálfstæð, engu og engum háð? Eða megnar þú að lifa í samfélagi annarra og þar með hlusta og reyna að skilja líf, veru, sögu samferðafólks þíns?

Við lifum á tíma þegar söguminjum er skutlað inn í stofnanir sem varðveita, sýna og túlka sögu. Svo hafna margir einhverju úr sögunni, misvirða eða rangtúlka. Margir trúlausir afneita veigamiklum þáttum trúarsögunnar og vilja endurskilgreina menningartúlkun. Þverrandi áhugi á fortíð og sögutáknum fortíðar breyta sýn einstaklinga, hópa og jafnvel þjóða. Þú ert veruleiki innan þíns eigin hrings sem er saga þín og líf. Til að þú þroskist vel skarast þinn merkingarhringur við veruleika annarra, hring annarra. Og það er trú mín að til að fólk og hópar nái miklum þroska verði sagan að hafa áhrif – ekki stýrandi eða kúgandi áhrif – heldur lífgefandi áhrif. Í sögunni er líf, fortíð og nútíð. Heimspekingurinn H. G. Gadamer talaði um að sjóndeildarhringir deildust þegar skilningur yrði.

En hvað þá um sögu kristninnar? Er hún þér lifandi veruleiki sem hefur áhrif á þig – og er lífi þínu til eflingar? Verk Kristins, rithönd Sigurbjörns, saga og verk Hallgríms, veruleiki þessar kirkju, þjónusta alls þess fólks sem hér hefur starfað og verið – allt áhrifasaga sem varðar samtíð. Þú átt þér líka sögu og samtíð.

Stærsta sagan sem er til er saga Guðs. Hún er erkisaga – lykilsaga. Trúmenn sjá í þeirri sögu túlkun á eigin smásögu. Hver ertu? Aðeins fortíðarsnauð nútíð – eða nútíð sem sagan litar og er til framtíðar? Jesús Kristur er í sögu, en er einnig söguleg samtíð og á erindi við þína sögu – við þig. Þess vegna er praesens historicum við og í Hallgrímskirkju – öllum kirkjum – ekki dautt grjót heldur erindi um líf og fögnuð.

(Praesens historicum varðar einnig málvísindi. Þegar nútíð er sett inn í fortíðaratburði í ræðu, leikhúsi eða kirkjulegri prédikun er það praesens historicum, sbr. Jesús „segir“ en ekki aðeins sagði)

Íhugun í kyrrðarstund í Hallgrímskirkju, 29. október, 2015

Þessir flóttamenn

ÁvextirGult lauf liggur á götunum. Rauð reyniberin mynda fagurt litaívaf í haustlitasinfóníuna. Tré og runnar hafa náð fullum þroska og fuglar himins uppskera. Menn hafa bjargað forða til hausts og vetrar.

Þótt fæst okkar séum með beinum hætti háð gróðri jarðar lifum við samt í hrynjandi náttúru og megum gleðjast yfir jurtum sem þroskast, í samræmi við köllun sína og skila ávexti sínum til lífkeðju veraldar og fræjum til framtíðar. Rauð ber, fullþroska grænmeti og líka hálfslompaðir, syngjandi þrestir eru fulltrúar lífsins í verðandi veraldar.

Í Biblíunni eru ávaxtaríkar sögur sem ríma við tímann. Það eru ekki úreltar sögur – eins og grunnhyggnir skríbentar halda fram – heldur sögur sem eru svo kraftmiklar og lífseflandi að þær móta og eru erkisögur. Sögur um að við menn megum bera ávöxt í samræmni við eðli okkar og viðmið. Ein þeirra er Rutarsaga í Gamla testamentinu. Texti úr þeirri bók er lexía næsta sunnudags sem er 20. sunnudagur eftir þrenningarhátíð. Í Rutarbók er heillandi frásögn um fólk, um lífið, gildi lífsins, ábyrgð, val, ást, flóttafólk og hvernig hægt er að bregðast við útlendingum. Eru þessi stef nokkuð úrelt, er eitthvað sem minnir þig á vanda og val okkar í nútíma?

Sagan hefst meira en þúsund árum fyrir Kristsburð. Fólk var á ferð, eiginlega á flótta frá Jerúsalem til landsvæðis austan Jórdandals. Þar settist að ísraelsk fjölskylda, kjarnafjölskylda, foreldrar og tveir drengir. Strákarnir uxu upp. Fjölskyldan kom sér vel og aðlagaðist umhverfinu það vel að ungu mennirnir gengu að eiga nágrannameyjar. Heimastúlkurnar gengu hjónaband með útlensku strákunum. En svo urðu hörmungar. Pabbinn og báðir synirnir dóu, konan varð ekkja sem og ungu tengdadæturnar. Í karlstýrðu samfélagi voru þeim flest sund lokuð. Ekkjan ákvað að fara heim og ungu konurnar – sem voru barnlausar – urðu að velja lífsstefnu. Önnur varð eftir og hin fór með gömlu konunni. Hún axlaði ábyrgð umfram alla skyldu.

Sú unga gekk í verk til að bjarga sér og tengdamóður sinni, hreif fólk í nágrenni Jerúsalem og svo varð merkileg ástarsaga, með pólitískum snúningum, siðferðilegum, trúarlegum og menningarlegum pælingum. En Rut var ábyrg í einu öllu, lifði með reisn í ómögulegum aðstæðum og var reynd í flestu. Hún var sem skírð í eldi lífsreynslunnar. Hún var trú yfir litlu sem stóru. Saga hennar er saga hetjunnar. Það var þessi kona sem síðan varð ættmóðir lausnar Ísraels og heimsins – formóðir Davíðs og Jesú Krists. Flóttakona varð formóðir lífsins. Það er djúpgaldur hins guðlega vefs.

Rutarbók er saga um ást, um líf og reisn þrátt fyrir vanda og mótlæti. Saga um að þegar fólk axlar ábyrgð og flýr ekki geta kraftaverk orðið. Ástarjátning Rutar er ekki aðeins dýr lífstjáning heldur hefur verið endursögð um aldir, túlkað tilfinnningar fólk, orðið hvati til þroska og síðan verið tjáð í hjónavígslum fólks af alls konar kynhneigð. Samskipti Bóasar og Rutar eru sem hefðarminni sem ratar til okkar í ýmsum útgáfum s.s. í samskiptum Jesú Krists og konunnar við brunninn. Jesús gaf sig á tal við útlenska konu. Biblíusögur eru lífseigar og til að menn beri ávexti og fræ til framtíðar. Rutarsaga er ástarsaga um landflótta konur en endar sem saga um barn sem fæðist. Og það barn var upphaf sögu um lífið, vonar og hins góða.

Og þá lexíutexti sunnudagsins. Rutarbók, annar kafli. Bóas við Rut:

„Taktu nú eftir, dóttir mín. Tíndu ekki kornöx á neinum öðrum akri og farðu ekki héðan heldur haltu þig að stúlkunum mínum. Hafðu augun á akrinum þar sem piltarnir eru að skera korn og gakktu á eftir þeim. Ég hef bannað vinnufólkinu að amast við þér. Ef þig þyrstir farðu þá að vatnskerunum og drekktu af þeim sem piltarnir hafa fyllt.“ Þá féll hún fram á ásjónu sína, laut til jarðar og sagði við hann: „Hvers vegna sýnir þú mér þá góðvild að virða mig, útlendinginn, viðlits?“

Útlendingar á nýjum slóðum. Landflótta fólk í veröldinni. Rutarbók segir okkur að aðkomufólk er ekki réttlaust, vont fólk heldur jafn lifandi og við hin. Það þráir öryggi, ást, frið, skilning þrátt fyrir að það sé útlendingar og öðru vísi. Og yfir vakir Guð elskunnar, sem elskar innlenda og útlenda, elskar alla jafnt og vill að við iðkum Guðsástina í samskiptum og tengslum við aðra.

Biðjum:

Fyrir hvert skref sem ég tek í lífi mínu – ver mín leiðarstjarna – þú lífsins Guð

Fyrir allar byrðar lífsins – ver mér styrkur – lífsins Guð

Fyrir allar fjallaferðir ævinnar – gef mér kraft – lífsins Guð

Fyrir allar árnar sem ég þarf að vaða – ver mér styrk hönd, lífsins Guð

Fyrir alla áningarstaði mína ver mér friður – lífsins Guð
Fyrir aftureldingu og sólarlag allra daga ver mér gleðigjafi – þú lífsins Guð

(ensk pílagrímabæn)

Biðjum bæn Drottins: Faðir vor….

Drottinn blessi oss og varðveiti oss, Drottinn láti sína ásjónu lýsa yfir oss og sé oss náðugur. Drottinn upplyfti sínu augliti yfir oss og gefi oss frið.

Um Rutarbók sjá ágæta og áhrifaríka prédikun sr. Sigurvins Lárusar Jónssonar.

Íhugun – kyrrðarstund í Hallgrímskirkju 15. október, 2015.

Porvoo-kirknasamfélagið dafnar

YorkTvær lútherskar kirkjur undirrituðu Porvoo-sáttmálann þann 19. september og urðu þar með fullgildir aðilar Porvoo-kirknasamfélagsins. Martin Lind undirritaði fyrir hönd Evangelísk-lúthersku kirkjunnar á Bretlandseyjum, LCiGB, og Elmars Ernst Rozitis fyrir hönd Lettnesk-evangelísk-lúthersku kirkjunnar erlendis, LELCA, en Lettar hafa stofnað kirkjusöfnuði víða, m.a. í Þýskalandi, á Bretlandseyjum og í Norður-Ameríku. Undirritunarthöfnin fór fram í lok leiðtogafundar Porvoo-kirknasambandsins sem haldinn var í York 17.-19. september.

Porvoo-kirknasamfélagið hefur verið samband anglíkanskra kirkna á Bretlandseyjum og meginlandi Evrópu og Íberíuskaganum og evangelísk lútherskra kirkna á Norðurlöndum og í Eystrasaltsríkjunum. Átján ár eru liðin frá undirritun Porvoo-yfirlýsingarinnar. Nú hefur lútherska kirkjan á Bretlandseyjum orðið fullgildur aðili samfélagsins sem og Lettneska ev.-lúth. kirkjan erlendis. Þessar tvær kirkjur hafa til þessa tekið þátt í Porvoo-starfinu sem áheyrendur.

Porvoo-kirknasamfélagið þjónar tengslum og gagnvirku samfélagi kirknanna. Samfélagið er ekki stofnun heldur tengslasamband, hefur enga skrifstofu né fasta starfsmenn en allar kirkjur hafa tilnefnt tengla í tengslahóp, PCG, sem hittist árlega. Á tveggja ára fresti hittast höfuðbiskupar kirknanna til að ræða saman og miðla upplýsingum. Kirkjurnar hvetja til samskipta safnaða, prófastsdæma og biskupsdæma. Prestar hafa fengið möguleika til starfa í Porvookirkjum sem hefur orðið til gagns, kynningar og þar með skilnings. Þá efnir sambandið reglulega til guðfræðifunda og býður til samkirkjulegra funda. Daglega er beðið fyrir einhverjum kirkjum samfélagsins. Fyrir Íslandi og íslensku kirkjunni verður beðið 15. júní í ár. Bænaefni og uppýsingar er hægt að nálgast á heimasíðu samfélagsins http://www.porvoocommunion.org

Á fundinum í York var rætt um átján ára unglinginn, Porvoo-kirknasamfélagið. Glaðst var yfir samskiptaháttum og að hið gagnvirka net hafi skilað í tengslum og auknum skilningi. Síðustu átján ár hafa einkennst af miklum breytingum í Evrópu, menningarlegum, félagslegum og trúarlegum. Að anglíkankar og lútherskar kirkjur hafa átt greiðar samskiptaleiðir hefur skilað skilningi, samstöðu og umhyggju. Engar samþykktir voru gerðar á York-fundinum en þeim mun meira talað og rætt um erindi kirkjunnar í samtíðinni, ungt fólk í kirkjunni og framtíð kirkjunnar. Porvoo-kirkjurnar eru á leiðinni, þær eru að breytast og spyrja um tilgang sinn, hlutverk og þjónstu gagnvart Guði og mönnum. Kirkjurnar eru á ferð.

Þessi skýrsla mín átti að birtast á vef þjóðkirkjunnar í septemberlok 2014. Ég var að leita á netinu og tók þá eftir að hún var í felum og hafði aldrei birst. Til að hún sé aðgengileg er hún birt nú – seint og um síðir.

Slóð á myndasafn þessa fundar er: https://www.flickr.com/photos/56754544@N00/albums/72157647642131119

Trúir þú á Guð? Fyrir skömmu var hópur fólks að ræða um trú og trúariðkun. Nokkur börn voru nærstödd og tóku þátt í umræðunni. Einn drengjanna spurði: „Trúir þú á Guð?“ Svarið var: „Nei, ég trúi bara á sjálfa mig. Ég trúi ekki á neitt sem er meira en ég sjálf.“ Og barnið hugsaði um þessa afstöðu og hafði þörf fyrir – þegar heim var komið – að ræða þessa nálgun. Að trúa bara á sjálfan sig útilokar veruleika Guðs og lífs eftir dauða. Þetta er merkilega skýrt svar þeirrar menningar sem kalla má ég-menningu. Ekkert er einstaklingnum æðra, engin gildi til sem þarf að taka mið af og ekki varða “mig” eða “mitt”. Ég-menning er vefur einstaklingshyggju og er skeytingarlaus um stórgildi sögu eða þarfa annarra. Guð er ég-menningarfólki dauður, trúin óþörf sem og allt hitt sem einstaklingurinn kann ekki við.

<strong>Sjálfurnar</strong>
Fyrir nokkrun áratugun voru þau talin fáfengileg eða vanþroskuð sem voru upptekin af sjálfum sér. Að taka myndir af sér var skrítið. En nú eru selfie-stangirnar að verða staðalbúnaður ferðafólks. Það sjáum við vel í og við Hallgrímskirkju. Sjálfufólkið tekur myndir af sér með kirkju, orgel eða altari í baksýn. Ferð sumra þessara er ferð sjálfsins og umhverfið er fremur bakgrunnur en meginmyndefnið. Myndasmiðurinn er ekki lengur á bak við vélina heldur framan við og fremstur á myndinni. Ljósmyndarinn er í fókus.

Í textagerð er hliðstæð þróun. Þegar fólk skrifaði greinar í blöð eða tjáði sig opinberlega fyrir hálfri öld var sjaldgæft að fólk bæri einkamál á torg. Orðið ég kom mun sjaldnar fyrir en fleirtölumyndin við. En nú er það ég einstaklinganna sem lætur gamminn geysa á samfélagssíðunum, í fjölmiðlum og í opinberri orðræðu. Spegill, spegill herm þú mér – er ég ekki flottur – er ég ekki smart?

Þau sem eru illa haldin af sjálfusóttinni hafa svipuð einkenni og fíklar – þurfa að fá sitt skot hvort sem það varðar aðdáun, föt, dót eða efni. Sjálfusóttin getur verið jafn skefjalaus og fíkn og hefur líka skelfilegar afleiðingar í fjölskyldum þeirra sem eru kengbogin inn í sjálf sig. Engin bót verður nema fólk breytist, fái nýtt líf.

Grikkir sögðu sögu um Narcissus sem tákngerving sjálfsástarfólks heimsins. Örlög hans voru að elska aðeins sjálfan sig og engan annan eða aðra. Hann var svo hrifinn af spegilmynd sinni að hann gat ekki slitið sig frá henni, heldur veslaðist upp og dó. Vissulega hafa egóistarnir alltaf verið til, fólk sem þjónar helst eigin duttlungum og hagsmunum. Hin siðblindu eru verstu fulltrúar sjálfhverfunnar.

Þegar menning Vesturlanda tekur sjálfhverfa u-beygju veiklast samfélagsgildin. Ég-menningin setur viðmið. Aukinn stuðningur við pólitíska öfgaflokka er einn liður þessarar þróunar. Guðstrú og trúarafstaða fólks breytist einnig. Það sem ekki þjónar sjálfinu og uppfyllir einkaþarfir er látið gossa. Trúarstofnanir og menningarstofnanir lenda í svelg og týnast í glatkistu sögunnar.

<strong>Ekki fyrirgefið?</strong>
Guðspjall dagsins varðar sjálfusótt einstaklinga og ég-menninguna. Jesús Kristur segir að allt sé fyrirgefið í þessum heimi og allt geti Guð umborið. Bara eitt er ekki fyrirgefið og það er að mæla gegn Heilögum Anda. Hvað merkir slíkt? Ef fólk er úr tengslum við Guð er hætt við rugli og einstaklingarnir ala með sér ranghugmyndir um sjálfa sig, veröldina og lífið. Að hallmæla Heilögum anda er einfaldlega það að trúa ekki á neitt meira og æðra en eigið sjálf. Það er trúleysi að hafna að Guð sé Guð. Að vera trúlaus er ekki það að efast, vera veikur í trúnni eða reiður Guði, þegar sorgin nístir og allt virðist mótdrægt. Nei, það er afstaðan að maður sé sjálfur nafli heimsins. Broddurinn í ræðu Jesú er: “Hverju trúir þú? Heldur þú framhjá Guði, með því að dýrka þig?”

Guðspjall dagsins varðar eins konar trúarlegt milliuppgjör. Hvar stendur þú og hvert stefnir þú? Trúin er ekki aðeins mál framtíðar eða elliára heldur varðar núið. Guð er hér, innan í þér, í messunni, í náttúrunni, í listinni og í veröldinni. Fyrir framan öll sem horfa í spegla heimsins, dýrka eigið sjálf er Guð sem horfir og elskar fólk. En Guð neyðir engan til gæfuríks lífs, opnar ekki framtíð og eilífð nema fólk virði að lífið er meira en eigin nafli – og opni eigið sjálf. Maður sem er kengboginn inn í sjálfan sig, fókuserar bara sjálfan sig sér ekki samhengi lífsins. Ég-menningin er menning andlegrar fátæktar og samfélagslegrar upplausnar.

<strong>Draumar fermingarungmennanna</strong>
Liðna daga hefur stórkostleg kirkjulistahátíð hefur verið haldin hér í Hallgrímskirkju og svo hafa fermingarungmenni sótt sumarnámskeið á sama tíma. Hópurinn er skemmtilegur og það hefur verið gaman að vinna með þeim. Meðal verkefna þeirra var að skrifa um drauma sína og framtíð. Þessi draumablöð vonanna eru núna á altarinu í kirkjunni og við biðjum fyrir óskum unglinganna. Kirkja er ekki ég-menning heldur við-menning sem axlar ábyrð á einstaklingum. Því eru bænir fermingarungmennanna okkar bænir. Við berum þau sameiginlega fram fyrir Guð.

Í bænum unga fólksins kemur vel í ljós að þau hafa sterkar hugmyndir um framtíðarstörf sín og ég gladdist mjög yfir að þau leita ekki bara síns eigin. Þau eru ekki illa haldin af sjálfusóttinni heldur eru samfélagslega ábyrg. Þau leita jafnvægis sjálfs og samfélags. Þau vilja gjarnan velja sér framtíðarstörf til að verða öðrum til eflingar og gagns í samfélagi manna. Það var hrífandi að lesa hversu þroskaða sýn þau hafa varðandi hamingjuríkt fjölskyldulíf. Flest vilja þau eignast fjölskyldu. Mikill meirihluti vill eignast maka, 1-3 börn. Og á einu draumablaðin stóð: Ég vil eignast strák, stelpu og “æðislegan” eiginmann! Við getum væntanlega verið sammála um að svona ósk er góð!

<strong>Hið góða líf</strong>
Hver er mennskan og hvert er einkenni allra manna? Að þrá hamingju. Við leitum öll hins góða lífs. Þess leita fermingarungmenni, en þau líka sem stara á spegilmynd sína. Þú og ég – við viljum og þráum að fá að njóta lífsins.

Öll verðum við að sjá okkur sjálf til að þroskast, ekki bara dást heldur gera okkur grein fyrir kostum og göllum til að við öðlumst heilbrigða sjálfsmynd. Jesús minnir á við erum kölluð til að hugsa um meira en eigin þarfir og hann sýndi sjálfur hvað mennskan merkir og Guðstengslin. Tilveran er stærri en spegilgláp. Því starfar kirkjan, til að gefa okkur öllum tækifæri til að spegla okkur í himinspeglinum. Guð horfir á okkur og vill okkur vel, gefur gildi og samhengi, list og fegurð til að njóta og samfélag til að lifa í og þjóna. Stærstu og glæsilegustu draumarnir eru í vitund Guðs, sem dreymir þessa veröld, dreymir þig án afláts, dreymir ský og regn, hjartslátt þinn, líf þitt, að þú og allur þessi söfnuður fólks verði hamingjusöm og njóti lífsins.

<strong>Guðs-appið</strong>
Ég-menningin hrynur því hún er sjálfhverf fíknarmenning. En veröld trúarinnar varðar sannleika lífsins. Ég-app sjálfusóttarinnar virkar illa. En Guðs-appið virkar frábærlega og veitir heilbrigði. Í veröld trúarinnar færðu að taka þátt í hinum raunverulega draumi Guðs um elskuna, um hamingjuna, vonina og trúna. Þar ertu til.
Amen.

Prédikun í Hallgrímskirkju við lok kirkjulistahátíðar, 23. ágúst 2015. 12. sd. eftir þrenningarhátíð.

<strong>Textaröð: B
Lexía: Slm 40.2-6</strong>
Stöðugt vonaði ég á Drottin
og hann laut niður að mér og heyrði ákall mitt.
Hann dró mig upp úr glötunargröfinni,
upp úr fúafeni,
veitti mér fótfestu á kletti
og gerði mig styrkan í gangi.
Hann lagði mér ný ljóð í munn,
lofsöng til Guðs vors.
Margir sjá það og óttast
og treysta Drottni.
Sæll er sá maður sem gerir Drottin að athvarfi sínu
og snýr sér ekki til dramblátra
eða þeirra sem fylgja falsguðum.
Drottinn, Guð minn, mörg eru máttarverk þín
og áform þín oss til handa,
ekkert jafnast á við þig.
Ég vil segja frá þeim, kunngjöra þau,
en þau eru fleiri en tölu verði á komið.

<strong>Pistill: Jak 3.8-12</strong>
…en tunguna getur enginn maður tamið, þessa óhemju sem er full af banvænu eitri. Með henni vegsömum við Drottin okkar og föður og með henni formælum við mönnum sem skapaðir eru í líkingu Guðs. Af sama munni gengur fram blessun og bölvun. Þetta má ekki svo vera, bræður mínir og systur. Gefur sama lindin bæði ferskt og beiskt vatn? Mun fíkjutré, bræður mínir og systur, geta gefið af sér ólífur eða vínviður fíkjur? Eigi getur heldur saltur brunnur gefið ferskt vatn.

<strong>Guðspjall: Matt 12.31-37</strong>
Þess vegna segi ég yður: Hver synd og guðlöstun verður mönnum fyrirgefin en guðlast gegn andanum verður ekki fyrirgefið. Hverjum sem mælir gegn Mannssyninum verður það fyrirgefið en þeim sem mælir gegn heilögum anda verður ekki fyrirgefið, hvorki í þessum heimi né í hinum komanda. Annaðhvort er tréð gott og ávöxturinn góður eða tréð vont og ávöxturinn vondur. Því af ávextinum þekkist tréð. Þér nöðrukyn, hvernig getið þér, sem eruð vond, talað gott? Af gnægð hjartans mælir munnurinn. Góður maður ber gott fram úr góðum sjóði en vondur maður ber vont fram úr vondum sjóði. En ég segi yður: Á dómsdegi munu menn verða að svara fyrir hvert ónytjuorð sem þeir mæla. Því af orðum þínum muntu sýknaður og af orðum þínum muntu sakfelldur verða.

Ég held ellefta boðorðið

Ríkur maðurSigurður Árni Þórðarson tók nýlega við starfi sóknarprests við Hallgrímskirkju. Áður gegndi hann preststarfi við Neskirkju í rúmlega tíu ár. Sigurður Árni hefur þjónað sem prestur í sveit og borg og starfað við kirkjulega stjórnsýslu. Hann hefur einnig sinnt kennslustörfum. Hann var rektor Skálholtsskóla á þeim tíma sem starfsemi hans var breytt í að verða menningarmiðstöð kirkjunnar. Sigurður Árni er Vesturbæingur og ættaður af Grímsstaðaholtinu en á einnig ættir að rekja norður í Svarfaðardal. Hann ólst upp á Tómasarhaga. Þar býr hann í steinbæ afa síns og ömmu og með konu sinni Elínu Sigrúnu Jónsdóttur, lögfræðingi og framkvæmdastjóra Útfararstofu kirkjugarðanna. Sigurður Árni spjallar við Vesturbæjarblaðið að þessu sinni.

Ingi skólastjóri og siðferðið

Það var undursamlegt að alast upp í Vesturbænum, margt brallað og krakkarnir í hverfinu bjuggu við mikið frelsi. Minningarnar um skólaveru og bernsku vöknuðu við að kveðja Inga Kristinsson, skólastjóra Melaskóla, sem lést í janúar. Ingi var dásamlegur skólastjóri, natinn, nálægður, umhyggjusamur en röggsamur skólamaður og leiðtogi. Þegar ég var ellefu ára gekk hark- og púkkæði yfir Reykjavík og við komum í skólann með fimmeyringa til að leggja undir. Ingi hafði veður af að ég væri að verða búinn að græða allan fimmeyringalagerinn í Vesturbænum og kom út á skólalóð þar sem nú er nýi boltavöllurinn. Hann bað alla að fara en mig að ræða við sig. Svo spurði hann mig erfiðra spurninga um fjárhættuspilamennskuna, benti mér á að stundum yrði maður, af tillitssemi við aðra, að takmarka eigið frelsi. Og svo skýrði hann út fyrir mér merkingu gullnu reglu Jesú í Fjallræðunni, að það sem maður væntir af öðrum sé það sem vert sé að gera öðrum. Og í því ljósi fékk Ingi mig til að lofa sér að græða aldrei framar á öðrum. Við það hef ég staðið – og því aðeins stundað venjulega launavinnu sem opinber starfsmaður!

Flugbrautin og sjórinn

Það var ekki aðeins ævintýri að leika sér í götuleikjunum á Tómasarhaganum, sumar sem vetur. Lynghagaróló heillaði og alltaf einhverjir í fótbolta sem ég stundaði stíft. Tómasarhagagengi stóð upp í hárinu á Fálkagötuflokkum og stundum geisuðu stríð milli okkar á Holtinu og krakka í Skerjó eða jafnvel upp í Þingholtum. Við fengum lausan taum til leikja. Einu sinni vorum við félagar teknir af flugvallarlögreglunni þar sem við vorum að leika okkur við að hjóla yfir flugbrautina milli flugferða. Það var æsilegur leikur en löggan hafði engan skilning á eðli þess leiks. Einu sinni fékk ég gamlan dekkjalager frá Landleiðaverkstæðinu þar sem nú eru hjónagarðarnir við Suðurgötu, bætti, pumpaði upp, batt saman stórar slöngur og fór svo á sjó við Bjarnastaðavörina. Ég meira að segja veiddi af flekanum sem ég stýrði með langri bambusstöng. Stundum fórum við í mikla fiskleiðangra til að veiða ufsa út á Granda, en mamma hafði aldrei löngun til að matreiða fisk sem við veiddum úr klóakinu. Ég skildi það seinna!

Gott fólk

Það var mikið af mjög áhugaverðu fólki í hverfinu sem lét sig unga fólkið varða og varð okkur fyrirmyndir. Árni í Árnabúð, sá frábæri verslunarmaður, réð mig í vinnu þegar ég var tólf ára. Hrefna Tynes var skemmtilegur æskulýðsleiðtogi sem m.a. beitti sér í starfi Neskirkju. Þar voru prestarnir öflugir og sr. Frank sem lagði gott til okkar krökkanna. Ég hef alltaf verið honum þakklátur síðan. Magnea Þorkelsdóttir og Sigurbjörn Einarsson, biskupshjónin, bjuggu hinum megin Tómasarhagans og höfðu tíma fyrir okkur smáfólkið við götuna. Dóri, fisksali á Dunhaganum, var elskulegur og hvatti ungviðið til góðs m.a. í Þrótti. Björn Guðjónsson var til í að leyfa mé að fara á sjó með sér. KR varð sem annað heimili og ég sótti Neskirkju og eignaðiset marga félaga þar. Svo var nokkur hópur sem fór niður í KFUM á Amtmannsstíg og í bíó á eftir. Ég varð eiginlega kristilegur KR-ingur og er enn.

Melaskólaárin og Hagaskólaárin voru skemmtileg ár og þetta voru undraverðar menntastofnanir. Ég met eftir á hve kennararnir lögðu sig í líma við að þjóna okkur. Jóna Hansen þreyttist ekki viðað að auka orðaforða í dönskunni. Björn Jónsson, skólastjóri, spilaði við mig borðtennis vikulega. Stórkostlegt fólk, björt bernska, fjölskrúðugt mannlíf. Ég var heppinn að alast upp í Vesturbænum. Ég á fimm börn og þeir yngstu eru níu ára drengir sem eru í Melaskóla. Þeir eru fjórði liður í beinan karllegg sem býr í sama húsinu, Litlabæ, Tómasarhaga 16b. Það er nú dálítið sérstakt í Reykjavík.

Skólarnir

Ég fór í MR eins og margir úr Hagaskóla. Eftir stúdentspróf fór ég til Noregs í eitt ár. Sumarið eftir stúdentspróf var ég í Oslo, veiktist og var skotið inn á krabbameinssjúkrahús, skorinn með hraði. Í þrjár vikur fannst mér ég vera deyjandi en svo fékk ég lífsdóm. En þessi reynsla fjarri heimahögum og heimavarnaliðinu breytti mér. Ég hafði fyrst ætlað í líffræði í háskólanum og sérhæfa mig í vatni. En kynnin af krabbanum varð til að ég gerði upp við Guð og fór í guðfræðina. Ég naut frábærra kennarra sem opnuðu heim fræðanna og tengdu vel við samtímann. Heimspekin heillaði mig líka. Ég var hvattur til að halda áfram námi og fékk styrki beggja megin Atlantshafsins og valdi að lokum að fara í doktorsnám í Vanderbiltháskóla í Nashville. Það var gott því guðfræðideildin þar var meðal þeirra tíu bestu í Ameríku. Mér bauðst kennslustaða vestra en valdi að fara heim. Og núna þegar maður horfir í afturspegilinn sé ég betur hve möguleikarnir eru margir og hvernig eitt leiðir af öðru. Ég held að ég hefði ekki orðið hamingjusamari í fræðaturni í Ameríku.

Presturinn

Svo vígðist ég til þjónustu við Skaftfellinga og upplifði dulmagn náttúru og fjölmargar víddir tilverunnar sem nýja Ófeigsbókin Öræfi tjáir vel. Ég lærði að elska skaftfellska náttúru og menningu, er alltaf með heimþrá austur. Svo fór ég norður og glímdi við þingeyskt kristnilíf sem var mjög skemmtilegt. Þingeyingar voru mjög fyndnir og höfðu gaman af að reyna prestinn. Í Bárðardal gengu nokkrir karlar ekki til altaris en þar sem jafnan var vel í bikarnum í messulok bað ég þá að hjálpa mér að tæma svo ég lenti ekki í vandræðum við akstur á heimleiðinni. Þeir kunnu að meta húmorinn og lærðu að meta gildi altarissakramentisins. En ég var stutt fyrir norðan. Pétur biskup bað mig að taka að mér rektorsstarf við Skálholtsskóla. Þar bjuggum við í fimm ár og síðan á Þingvöllum. Ég er lukkuhrólfur að hafa fengið að búa með börnum mínum og fjölskyldu á eða í þessum helgidómum íslenskrar menningar og börnin mín eru bæði mótuð og þakklát fyrir þessi ár í faðmi Íslands, inni í náttúru og sögu.

Svo fór ég í bæinn, stundaði fræðastörf og þjónaði á biskupsstofu, leysti af um tíma öðlinginn og vitringinn dr. Sigurð Pálsson í Hallgrímskirkju. En svo var ég valinn til prestsstarfs í Neskirkju frá vori 2004.

Þorpið okkar

Mér kom svolítið á óvart hvað Vesturbærinn hafði þróast yfir í að vera þorp í borginni. Skólarnir, kirkjan, KR, verslanirnar og sundlaugin hafa mótað þétta og öfluga einingu. Við stöndum saman um að vernda hverfið okkar og það er samhugur og döngun í þessu samfélagi. Fólk lætur sig hvert annað varða og það finnum við t.d. í nágrænnagæslu í mínum hverfishluta. Við þurfum að halda vökunni, gæta að stofnunum okkar, eins og kirkju og skólunum. Og ég aðhyllist þéttingu byggðar í Vesturbænum til að vega á móti umbreytingu margra íbúða í hverfi okkar í orlofsíbúðir Íslendinga erlendis.

 

Lærisveinninn

Já, ég lít nú reyndar svo á að Þingholtin sé systurhverfi, sumir segja úthverfi Vesturbæjarins! Og einhverjir töldu að með því að ég færi í prestsþjónustu á Skólavörðuholti væru Vesturbæingarnir að gera tilraun til að innlima Hallgrímssókn í Nessókn. En ég held að við eigum að auka samvinnu milli Hallgrímssóknar, Dómkirkjusóknar og Nessóknar og líka Seltjarnarnessókn líka. Þetta er eitt svæði og þó við sameinum ekki sóknir er hægt að auka samstarfið og samnýta mannafla og mannauð. Það er margt líkt í kirkjustarfinu í Neskirkju og Hallgrímskirkju en þó margt sem er ólíkt. Ferðamennskan í Hallgrímskirkju er mikil. Nú í febrúar eru jafn margir ferðamenn og í júlímánuði fyrir fimm árum. Það er merkilegt viðfangsefni að þjóna yfir hálfri milljón ferðamanna vel og útvíkka hina kirkjulegu þjónustu við þetta fólk. Hallgrímskirkja er orðin pílagrímakirkja, fólk sækir til hennar vegna þess að hún er fræg sem ein af áhugaverðustu kirkjum í heimi og er á ýmsum “must see” listum ferðamennskunnar. Hún er tákn Reykjavíkur og útlína borgar- og menningarlandslags þjóðarinnar. Kirkjan gegnir hlutverki sem musteri sálmaskáldsins og kirkjulistar, ekki síst tónlistar. Mér hefur verið tekið ótrúlega vel og hefur komið á óvart hin mikla vinsemd sem ég hef mætt. Ég sagði við vin minn í Vegamótafiskbúðinni um daginn að mér hefði ekki verið tekið betur þó ég hefði verið einn af lærisveinum Jesú. Og hann horfði á mig og sagði: „Nú, þú ert lærisveinn Jesú“ sem er rétt. Það er margt nýtt í Hallgrímskirkju. Irma Sjöfn Óskarsdóttir, afar öflugur prestur var ráðin um leið og ég og starfsmannateymið er samstætt og reiðubúið að sækja fram.

Þó ég sé ekki daglega lengur í Neskirkju og fermi ekki í vor, sem ég sé eftir, held ég áfram að þjóna fólki í hverfinu. Ég er ekki farinn úr Vesturbænum, sæki kaffihúsið, sundlaugina, versla í Melabúðinni og Bónus, rölti um hverfið, æpi í KR-stúkunni á leikjum, fylgi strákunum mínum í þeirra skóla- og tómstundastarfi og leiði konuna mína áfram í rómantískum göngum á stígnum inn í Nauthólsvík. Ég held áfram að birta prédikanir og pistla á vefnum eins og áður og margir Vesturbæingar lesa. Svo held ég áfram að rækta minn stóra matjurtagarð og sinna ávaxtatrjánum mínum í garðinum. Ég aðhyllist lífið og held að ellefta boðorðið sé: Þér skuluð ekki vera leiðinleg!

Viðtal sem biritist í Vesturbæjarblaðinu í mars 2015, s. 4-5

Click to access VB-MARS-15.pdf