Rúrí framdi eftirminnilegan gjörning hér í Hallgrímskirkju fyrir fimmtán árum. Myndskeiðum af fossum Íslands var varpað á alla veggi, súlur og hvelfingar kirkjunnar. Kirkjan umbreyttist í fossaheim. Við, sem vorum í kirkjunni, urðum sem fossbúar, í margföldum Dettifossi í margföldu Jökulsárgljúfri. Ofurdrunum gljúfurrisans var varpað með hátölurum um allt rýmið og blandaðist orgelþrumum kirkjunnar. Hávaðinn var rosalegur.

Gjörningurinn fyllti skilningarvit, huga og líkama reynslu, sem var marga daga að setjast til. Kirkjurýmið er alla daga náttúrutengt en varð allt í einu annað en ég hafði áður upplifað. Vatnaveröld heimsins var í kirkjunni. Tilfinningin fyrir heilagleika var sterk. Þessi mikla kirkjan hafði orðið eitt með náttúrunni, vatn og andi voru eitt. Í þessari samþættun birtist kraftur, eitthvað stórfenglegt kom og fyllti okkur sem vorum svo lánsöm að lifa þessa stund. Tilfinningin fyrir hinu ríkulega fyllti sálina. Guðsvitund er ekki aðeins tengd hinu smágerða heldur líka hinu rosalegasta. Kirkjuskipið var sem steinker fyllt lífsgæðum. Við urðum fyrir hrífandi vímu sem greip og umbreytti. Mér varð þetta vitjun – Guðskoma.

Krísan í Kana

Hjónavígslusagan í Kana er saga af veislu og bruggaranum Jesú. En hvað er aðalatriði þeirrar sögu? Var það, að töframaður var uppgötvaður? Nei. Vissulega er þetta oft nefnt fyrsta kraftaverkið. Jesús var að byrja starfsferil sinn. Í Kana var hann prívatpersóna á ferð með mömmu og vinum. Þetta var fjölskylduveisla. Svo verður þessi pínlega sena, að veislukosturinn er búinn. Allir sómakærir veisluskipuleggjendur hræðast slíkt og reyna að fyrirbyggja að svo verði. María, Jesúmóðirin, kom hlaupandi og sagði syni sínum að nú væri illt í efni, vínið væri búið. Jesús spurði: “Hvað kemur það mér eða þér við?” En María bjó svo um hnúta að Jesú yrði hlýtt, ef hann gerði eitthvað í málum. María var áhrifavaldur.

Góður bruggari er nákvæmur í mælingum og þjónarnir fylltu mikil steinker – og hvert kerald tók um hundrað lítra. Þau voru ekki bara tvö eða þrjú heldur sex. Engin veit um fjölda veislugesta, né hvað menn voru búnir að drekka mikið áður en allt kláraðist. En það er nú ólíklegt, að veislugestir hafi verið búnir að svolgra meira en hálft tonn af áfengi! En nú voru kerin fyllt og undrið varð.

Drykkjuprédikun?

Hvað þýðir svona texti? Getum við lært eitthvað af honum? Í kjallara þessarar kirkju er öflugt AA og Al-Anon starf. Er boðskapurinn hér uppi í hróplegri andstöðu við stefnuna niðri? Er Jesús í Kanasögunni meðvirkur barþjónn? Nei, málið er dýpra en svo yfirborðsleg túlkun.

AA menn hafa aldrei haldið fram, að áfengi væri djöfullegt, heldur að misnotkunin væri vond. Vissulega voru þau til sem mislíkaði, að Jesús væri glaður og til í gleðskap. Hann var uppnefndur vínsvelgur og gleðimaður. Sagan fjallar um annað og mikilvægara en vín og notkun þess. Aðstæðurnar í Kana eru, að gleðiríkur viðburður er á barmi skandals. Hjónavígsla er jafnan stórkostlegasta veisla hvers samfélags. Við þekkjum hversu ægilegar afleiðingarnar geta orðið, ef samkvæmi er illa undirbúið eða einhverjir bregðast í skipulaginu. Í guðspjallinu er ekki um neinar smáreddingar að ræða, ekki hlaupið í næstu hús til að sníkja dreitil hér og lögg þar – eða hringt í “góða bíla.” Nei mörg risaker, stórar steinþrær. Þetta finnst mér einna hnyttnast í textanum.

Áherslan er, að þegar allt er í rugli, er lausn Jesú ekki hæfileg heldur stórkostleg og handan við allt, sem brúðkaup í litlu þorpi þarfnaðist. Hvað merkir það? Jú, þegar tími Jesú kemur eru engar smáskammtalækningar, heldur yfirdrifin gnægð. Jóhannesi guðspjallamanni var í mun, að minna fólk á að Jesús er Guð hins mikla, ofurveruleikinn í smáheimi manna. Í guðspjallinu er tjáð vissan um að Jesús ætti erindi við alla, ekki bara Gyðinga heldur líka Grikki, allt mannkyn. Því minnir ritari guðspjallsins á, að Jesús getur breytt vatni í vín rétt eins og Bakkus í grískri goðafræði. En Jesús er meiri en vínguðinn. Einkenni veraldar Jesú er hann býr til mikið magn og líka það besta. Hjá honum fara magn og gæði saman. Jesús er ekki aðeins mikill, heldur undur lífsins, skapandi höfundur sem opnar framtíð. Þarna eru skilaboðin. Vínþurrð er tákn um smæð og vanda en víngjöfin í textanum vísar til anda Guðs, sköpunar Guðs, lausnar Guðs, komu sjálfs Guðs.

Erum við í boðinu í Kana?

Kemur þetta þér við? Á þessi vínveisla erindi við þig? Já vegna þess, að ólánsveislan í Kana er sena um líf okkar, tákn um hvað við erum og upplifum, sem einstaklingar, en líka sem hópar, kirkja, þjóðir og menningarfylkingar.

Öll lendum við í Kanakreppunni á einn eða annan hátt. Hefur einhver tíma orðið óhapp eða skandall í þínu lífi? Verða ekki slys og áföll í samfélögum, sem enginn hafði búist við eða séð fyrir? Í pólitík, efnahagslífi, samskiptum þjóða og meðferð náttúrunnar koma óhjákvæmilega tímar þegar vínið er búið og veislan hljóðnar. Ekkert áfall er svo stórt, að Guð geti ekki skapað kraftaverk í miðri ógninni. Engin sorg er svo djúp, að hann megni ekki að lýsa í afgrunn myrkursins. Engin náttúrvá er svo megn, að Guð sé ekki nálægur með bæði hjálp, hönd og huggun. Engin siðógn eða trúarglíma kirkjunnar er svo slæm, að vínþurrð verði í Guðsríki! Engin átök menningarheima er án vonar um, að kraftaverkið verði. Engin kreppa í samskiptum trúarbragða er svo slæm, að hinn mikli víngerðarmaður eigi ekki nóga andagift til að halda samkvæminu á floti.

Gnótt guðsríkisins

Þetta er það sem Jóhannes vill segja með því að skvetta yfir okkur úr kerunum. Textinn er um skömm, áfall og svo hins vegar um nánd og gjörning Guðs. Í krafti hvers lifum við? Jesústarfið opinberar, að lífið er meira en hið smáa og aðkreppta. Lífið er stórkostlegt, yfirfljótandi gæði og möguleikar.

Þegar þú hefur tæmt alla möguleika, aðstæður eru hörmulegar, þú ert niðurfallin eða hrapaður í gímald einsemdar, depurðar og áfalls, þá er tími kraftaverksins kominn. Það er kallað á máli kristninnar að dauðinn eó en lífið lifir – að Jesús Kristur er upprisinn – að við búum í ríki Guðs þrátt fyrir að við séum í þessum heimi.

Stærri veisla – meira flóð

Þegar vatnsflóðið steyptist um alla Hallgrímskirkju opnaðist fyrir mér, að auðvitað megum við alla daga að lifa í þeim veruleika, að Guð kallar okkur til meiri og stærri veislu en við höfðum ímyndað okkur. Kirkjuskipið er mikið, kirkjurnar eru steinþrær guðsríkisins. Anda er þörf og máttur Guðs er í boði. Af sjálfri sér og brjóstviti sínu er kirkjan ekkert annað en smáskrall, sem þarf kraftaverk til að umbreyta í veislu himinsins. Náttúran er stór og mikil, en þó aðeins ofurlítill daggardropi í þeim stórsjó sem elska og undur Guðs er. Ástin og unaður í samskiptum er aðeins stroka í því stórfaðmlagi og ástaleik sem Guðsríkið er.

Á neðri hæð kirkjunnar berjast menn gegn áfenginu en á efri hæðinni er mælt með að Jesús breyti vatni í vín! Rónarnir koma óorði á brennivínið, við á lífið, en ofangæðin fossa úr stórkeröldum himinsins fyrir alla og á öllum hæðum jafnt. Áföll eru hluti lífs í þessum heimi. Öll partý enda í vandræðum ef Jesús er ekki boðinn. Öll mannleg skipan, siðferði, samskipti og líf munu spillast og ekki ná hæðum nema í samskiptum við þennan, sem á svo mikil gæði að gefa að engin botn er á. Lífsveislan verður ekki góð nema honum sé boðið. AA mennirnir skilja þennan boðskap. Það er ekki svo ólík prédikunin efra og neðra, vegna þess að við erum í sama boði – í Kana – og vitum hver blessar stóru kerin.

Amen

Just a few words on the sermon. The story in John 2 tells about the miracle in Kana. Jesus was starting out his mission but he was with his family in a wedding. The wine was out. So, as the story goes, his mother pushed Jesus and asked him to do something about it. And finally with twists and turn Jesus solved the issue. What to do with the story? We should meditate the meaning. And there are many shades of meaning but the essential is that the human life should not be a poor one but overflowing with joy. We are created for the good life. God wants us to enjoy life. And this concerens everything, the human, life of endangered nature of the globe. The story has meaning for us all, also on the personal level. Is your feast coming to close or are you willing to open up?

Hallgrímskirkja 19. janúar 2020.