Ríkur maður bauð vinkonu heim til sín. Þegar gesturinn kom fóru þau upp í háan útsýnisturn til að skoða umhverfið. Heimamaðurinn benti í allar áttir. „Þetta land þarna í austri á ég, þú sérð hæðirnar. Akrarnir þarna suður frá eru á mínu landi. Ég keypti líka allt landið, líka fjöllin sem þú sérð í vestri. Til norðurs líka, allt að borgarmörkum, sem við reyndar sjáum ekki.” Ræðan var áhrifarík og landeigandinn var rogginn. Vinkonan benti beint upp í loftið og spurði: „En áttu eitthvað í þesari átt? Hvernig er með eignina á himnum?” Er þetta góð saga? Reyndar er hún ein af mörgum tvistuð útgáfa af freistingasögunni. Bestu sögur heimsins hafa inntak eða visku sem fólk græðir á. Við græðum meira á lífsvisku en á öllum löndum heimsins.

Guð er hjálp mín

Biblíusaga dagsins eru um ítökin á himnum, hvað við eigum þarna uppi. Sagan er viskusaga um lífsleikni. Hún er útlistun á hvernig við menn ættum að lifa til að vel fari fyrir sjálfum okkur og samferðafólki okkar. Sagan er erkisaga, sem Jesús sagði til að efla hugsun fólks. Hann vildi, að fólk staldraði við, hugsaði og greindi á milli þess, sem væri einhvers virði og hins sem væri rugl og hjóm. Í guðspjallinu býr hinn ríki við allsnægtir og fötin, sem hann klæddist, voru merkjavörur þess tíma. Klæðið var úr úrvalsbómull af Nílarbökkum og litarefnið var unnið úr krabbadýrum, sem sé topptíska tímans. Karlinn var vel stæður. En fyrir dyrum hans var svo Lasarus, öreigi og þurfamaður. Reyndar er hann eini maðurinn, sem ber nafn í sögum þeim sem guðspjallamaðurinn Lúkas hafði eftir Jesú. Nafnið Lasarus merkir „Guð er hjálp mín.” Nafnið var ekki út í hött. Þó hann hefði verið lukkugrannur í jarðlífinu var hann lukkumaður í hinu eilífa. Sá voldugi og vel stæði sinnti ekki hinum fátæka og hunsaði því ábyrgð sína. Það gerðu hins vegar hundarnir, sem sleiktu sár hins ólánssama Lasarusar. Dauðinn kom að óvörum. Báðir létust. Abraham tók á móti Lasarusi, sem merkir að hann fékk góða heimkomu í ríki himinsins. Hinn ríki var ólánssamur og leið kvalir handan grafar. Í sögunni er hann það nærri að hann sá betlarann Lasarus álengdar fjær, sá hve vel var fyrir honum séð og hverrar sælu hann naut. Hann bað um að Lasarus færði honum vökva til að slökkva brunasviða og lina þjáningar. En honum er bent á, að enginn samgangur væri milli sviða og enginn möguleiki á bót. Þá bað hann um, að bræður hans yrðu varaðir við. En Abraham, ættfaðir Hebrea og Gyðinga, sagði honum að þeir myndu ekki frekar en aðrir láta af villu síns vegar þó þeir sæju upprisinn mann. Þessi saga Jesú vísaði þar með á framtíð Jesú sjálfs.

Andleg gæði varða inntak

En sagan er rosaleg. Um aldir hafa menn viljað skilja hana bókstaflega og búa til kenningar um helvíti og himnaríki. En saga Jesú er ekki lýsing á yfirborðsmálum. Sögur Jesú á ekki að taka bókstaflega. Þær eru sagðar vegna inntaks og áhersluatriða. Dæmisögur eru ekki fréttaskot úr borgarlífinu, heldur um merkingu, tilgang og dýpri rök. Sögurnar eru dæmi til skilnings. Hvað er það þá, sem Jesús vill miðla þeim sem staldra við? Jesús hafði ekkert á móti auði eða ríkidæmi. Hann fagnaði því, að menn nytu gæða lífsins. Hann var sjálfur úthrópaður partíkall. Hann var skammaður fyrir að hann væri með þeim lífsglöðu. En Jesús varaði við, að menn yrðu þrælar einhvers í heimi og færu að breyta verkfæri til góðs lífs í markmið. Í því ljósi dró hann upp andstæður af ríkidæmi anda og þrældómi við efnisleg gæði. Auður væri tæki til að bæta lífið en ekki sérstakt markmið. Jesús spurði fólk skipulega að því hvað það setti í forgang og hver gildi þess væru. Við hvað hefur þú fest þitt ráð, elsku og umhugsun? „Því hvar sem fjársjóður þinn er, þar mun og hjarta þitt vera,” sagði hann. Vinkonan spurði í sama anda. Hvaða ítök áttu þarna uppi? Hver er eign þín, viska þína, afstaða?

Erindi við okkur

Á þessi saga erindi við okkur? Erum við kannski upptekin af því að safna hlutum og eignum, vilja meira og stærra? Ruglumst við ekki stundum í ríminu og gleymum, að hlutir eru ekki markmið heldur tæki til að lifa vel? Fipumst við ekki stundum og gleymum, að fjármunir eru til að gera gott? Munum við alltaf vel, að við verðum fljótt þrælar þeirra, en ekki húsbændur. Sagan um ríka manninn varðar sálarstefnu okkar. Hefur þú tíma fyrir það, sem máli skiptir, fyrir kyrru ástarinnar og faðmlög? Hefur þú tíma fyrir að næra þinn innri mann? Hefur þú næði og getu til að gera það, sem gerir þig hamingjusama og hamingjusaman? Lúther sagði einhvern tíma, að maðurinn væri kengboginn inn í sjálfan sig. Það er myndræn útlegging guðspjalls þessa dags. Hinn ríki var svo upptekin af eignum sínum, að hann gleymdi þeim sem var við dyrnar og var hjálpar þurfi. Auðæfin eru mikil og auðvelt að týnast í þeim önnum sem þeim fylgja. En það er aldrei hörgull á Lasarusum heimsins. Lestu blöð og samfélagsmiðlana, talaðu við starfsfólk hjálparstofnana og fólkið í kirkjunni. Lasarusarnir eru við dyrnar okkar og bíða.

Í þjáningunni kallar Guð

Það er ekki Guð sem sendir dauða, þjáningu og sorg til að aga okkur. Guð hegðar sér ekki eins og kaldlyndur uppalandi. Guð kallar til okkar í þjáðum systrum og bræðrum, kallar okkur til mennskunnar. Í veinum fólks á þurrkasvæðum heimsins hljómar rödd Guðs. Í gráti fólks á stríðshrjáðum svæðum er Guð. Í stunum misnotaðra kvenna um allan heim hvíslar Guð. Í vanlíðan sjúks fólks í húsinu við hliðina á þér biður Guð um aðstoðarfólk. Í vanlíðan barna á lemstruðum heimilum er Guð að biðla til þín. Í fréttabréfi Hjálparstarfs kirkjunnar og fréttum fjölmiðla spyr Guð, hvort þú getir axlað einhverja ábyrgð og hver mennska þín sé. Í réttindakröfum kvenna um allan heim hvíslar Guð. Lifum vel og með ábyrgð.

Köll til lífs

Strákur keyrði niður Miklubrautina á nýjum sportbíl. Aðrir bílstjórar hægðu á sér til að virða fyrir sér bílinn. Allt í einu skall steinn á bílnum. Ökumaðurinn snöggreiddist, beygði uppá grasbalann og rauk út til að góma grjótkastarann. Það var auðvelt. Lítill strákur var skammt frá og ökumaðurinn rauk til hans og æpti. „Af hverju ertu að henda grjóti í bílinn.” Drengurinn var hræddur. „Fyrirgefðu, ég var búinn að kalla svo lengi og enginn kom. Bróðir minn er lamaður og er í hjólastól. Við vorum þarna á milli grenitrjánna og hjólastóllinn datt og bróðir minn liggur á jörðinni. Við gátum ekki komið honum upp í stólinn. Geturðu hjálpað okkur?” Það var ekki skemmdarfýsn að baki grjótkastinu. Með samanbitnar varir lyfti bíleigandinn lömuðum dreng í stólinn og horfði svo á eftir bræðrunum. Hann sá lakkskemmdina og lét ekki gera við hana fyrr en fór að ryðga undan. Hann notaði beygluna til að minna sig á hvað máli skipti í lífinu.

Hver eru ítökin uppi og hvað sérðu allt í kringum þig? Hlustaðu eftir fréttunum, hlustaðu á köllin í heiminum, hlustaðu á hvíslið hið innra í þér. Guð er að kalla til þín. Raddir heimsins eru Guðsraddirnar. Þegar þú heyrir í Guði í heiminum og skilur samhengið hefur þú líka sinnt ferðaundirbúningi í tíma þegar hinn skyndilegi dauði kemur.

A – Lúk. 16. 19-31 Hallgrímskirkja 19. júní, 2022. 1. sd. eftir þrenningarhátíð og kvenréttindadagurinn.