Greinasafn fyrir merki: Hörður Áskelsson

Greinar og pistlar

Hörður Áskelsson heiðraður

Herði Áskelssyni voru veitt heiðursverðlaun íslensku tónlistarverðlaunanna 2024. Það er verðskuldað. Hörður var vorboði í tónlist þjóðkirkjunnar þegar hann kom heim frá námi í Þýskalandi og síðan stormsveipur. Í honum bjó mikill metnaður, geta og einurð sem nýttist ríkulega í uppbyggingarstarfi kóra- og listalífs Hallgrímskirkju. Hann hafði mikil áhrif sem kennari og fyrirmynd í tónlistarlífi þjóðkirkjunnar. Svo var hann frumlegur, sískapandi frumkvöðull. Hann lagði metnað í nýsköpun í sálmagerð og hækkaði viðmiðin almennt í kirkjulífi og tónlist. Ég þakka fyrir mig sem og fyrir hönd íslenskrar kristni. Lof sé Herði Áskelssyni og þökk sé þeim svo stuðluðu að því að heiðursverðlaunin voru veitt svo verðuglega árið 2024. Myndin er af Herði og dótturdóttur hans á 30 ára vígsluafmæli Hallgrímskirkju 2016.

Grein mín til heiðurs Herði í 2003-riti Mótettukórsins er að baki þessari smellu.  Myndina hér að ofan tók Saga Sig. 

Greinar og pistlar

Tilbrigði við gult og glatt

Fæturnir taka á sprett síðasta spölinn yfir Hallgrímstorgið. Það er gott að skjótast úr strengnum inn í myndheim forkirkjunnar.  Augun leita inn altarisleiðina.  Og sjá, við dyrnar er lygilega gulur lyftari á fleygiferð.  Lyftustjórinn er organistinn, Hörður, sem óhikað rekur gaffalinn undir útstöð orgelsins á kirkjugólfinu.  Hann brosir lítillega við undrandi kirkjugesti og lyftir tækinu, rennir því og orgelhlunknum nær miðjugagni og lætur það svo síga á setstað. Þarna vill hann spila í dag.  Hörður setur stút á munninn og reyndar allt andlitið.  Það dettur á hann einhver suður-evrópskur maestrosvipur, sem hann hefur örugglega einhvers staðar þegið að láni frá tónsnillingi í ham.  Svo hneigir hann höfuð snöggt og með rykk. Þá umhverfist þykistualvaran í glens og bros breiðist yfir andlitið.  Ekkert er sagt, en atferlið er tilbrigði við gulan orgellyftara eða er þetta gjörningur?  Fyrsta verk í undirbúningi sunnudagsmessu.

Svo er tilbrigði við næsta stef.  Klukkan er ekki tíu og kórmeðlimir koma.  Sumir líða inn úr rokinu eins og svefngenglar. Lyktin og lætin laða þau beint að eldhúsi í kaffi.  Hörður stendur á miðju gólfi og veitir öllum athygli.  Einn feiminn tenór hlýtur góðlátlega athugasemd og ein úr altinum fær stroku fyrir spilerí á tónleikum í liðinni viku.  Svo er þétt handtak og umhyggjuaugu honum, sem missti ömmu sína í vikunni.  Presturinn kemur með góðan daginn og þeir samverkamennirnir eru fallegir í framan saman.  Svo fer klerkur til að stýra fræðslumorgni, en kantórinn kallar sitt fólk.  Hann tekur létt vingsspor frá Suðursal og alla leið í Norðursal.  Nokkur kórpils valhoppa með.  Dagur og messa eiga sér elskulegan undirbúning. Kantórinn sér fólkið sitt, hefur ræktað með sér hæfni til að tengja við tilfinningar samverkamanna.  Fólk skiptir máli.  Þetta fólk er ekki aðeins raddir heldur lifandi verur.  Iðkun kærleika er flottur spuni.

A-a-a-a-a, e-e-e-e-e. Ah-ah-ah-ah-ah.  Upp tónstigann, svo niður. Vindurinn hrífst með og gnauðar um gluggarifu.  Kviðvöðvarnir í kipp, leitað að þindinni og slakað á brjóststykkinu.  Varir eru teygðar í sérhljóðavinnslu, raddböndin mýkt upp, axlir í spennulausri hvíld. Líf færist í tónmyndun og hljómur hópsins skýrist.  Vantar bara einn því félagar í Mótettukór standa við sitt, svíkja ekki messusönginn. Söngstjórinn æfir fólk í að muna hvar samhengið og miðjan er.  Svo kemur lítil og kímileg saga.  Upphitun er með fjölbreytilegu móti og aldrei alveg eins.  Hörður er lítið fyrir læsta endurtekningu og kann fjölbreytni, sem rímar betur við fólk og líðan þess.

Crügerlaglína berst frá píanóinu á meðan hjartað og lífið er signt í huganum.  Flett er upp í sálmabókinni. “Nú gjaldi Guði þökk, hans gjörvöll barnahjörðin….” Aðeins sungið einu sinni.  Svo kemur miskunnarbænin: “Drottinn miskunna þú oss…”  Hvað þýðir það og af hverju þrítekið með Kristmiðju?  Þrenningin!  Og glorían svo, síðan heilsan með þínum anda!  Guðspjallssálmur með hússælu og minnt á kredóið.  Auðvitað játningin á sínum stað og svo enn einn sálmurinn. Engin ástæða til að syngja fjórraddað í safnaðarsöngnum. Hallgrímssöfnuður syngur, en svo leggja einstaklingar í kór og kirkju á hljómadjúpin.  Bach er sérstaklega æfður í tilefni dagsins.  Þá er kórinn opnaður.  Hörður stekkur upp og byrjar að stjórna.  Það þarf ekki að stoppa nema tvisvar og syngja aftur yfir.  Svona er kórverkfærið gott og agað.  Allir lesa óhikað – og treysta.  Svo eru sálmarnir sungnir sem eftir eru.  Allt búið – „gott, þið eruð yndisleg“ segir hann. Þá er farið í kaffi. Allur messuhringurinn er örugglega fetaður, fallegur gjörningur og gefur öryggi.  Kórinn er þéttur og samheldinn.  Bachhrynjandin og línan fylgir manni fram.

Messuupphaf og allar nótur á sínum stað.  Allar stillingar eru tilbúnar.  Höfuð organistans hnígur lítillega og messuferðin hefst. Fingur á loft og stóri Kláus tekur við rafboðum, þenur pípur og prelúdíutónar fylla hvelfingu.  Kórfélagar ganga til stæða sinna. Presturinn gengur fram mót altari.  Hörður skágýtur augum til kórsins meðan fætur dansa á bassanum og fingur líða yfir borð.  Í nafni Guðs föður, sonar og heilags anda.  Ekki tilbrigði heldur frumstefið, sem allt er tilbrigði við, hvort sem það er nú Bach eða Þorkell, Matthías eða Lilja, kredó, predikun, borðsamfélag eða blessun.  Orðið er lesið, síðan útlagt og söfnuður gengur til guðsborðsins.  Uppréttar hendur og blessun.  Hallgrímur leggur orð á varir safnaðar með “Son Guðs ertu með sanni.”  Prestur og kór ganga fram og allir eru á leið út í veröldina með huggun í vegarnesti.

Eftirspilið er tilbrigði við lokasálm.  Organistinn spinnur úr stefinu, hljómarnir þyrlast upp og mynda stafla og stæður.  Smátt og smátt verður til tónverk í spunagleðinni.  Á miðganginum er hugsað, að það sé dásamlegt að söfnuður og kirkja njóti slíks snillings til að þjóna hinu góða erindi við veröldina.  Sólin leikur sér á norðurvegg kirkjunnar og baðar sinn góða vin á orgelstólnum.  Fætur hans dansa, kirkjugestir stoppa og guli orgellyftarinn ymur í gleði.  Gott ef ekki sést glytta í englavængi þarna uppi.  Allir glaðir, enda erindið kennt við fögnuð.

Grein mín til heiðurs Herði Áskelssyni birtist í minningarriti Mótettukórsins árið 2003. Myndirnar frá 2005 þegar Hörður kynnti Klaisorgel Hallgrímskirkju fyrir fulltrúum Porvoo-kirknasambandsins. 

Greinar og pistlar

Mótettukórinn, Bach og Hallgrímur

Klassíkin okkar var á dagskrá sjónvarpsins 4. september. Sinfóníuhljómsveitin flutti verk úr ýmsum áttum og söngvararnir komu úr ýmsum tónlistargáttum líka. Eini kórinn sem söng var Mótettukór Hallgrímskirkju og söng Ruht wohl úr Jóhannesarpassíu Bachs. Og söng með ástríðu sem var hrífandi.

Passían var fyrst flutt á Íslandi á stríðsárunum, 1943, og þá undir stjórn Victors Urbancic. Hann vildi að Íslendingar skildu boðskap verksins og lét því flytja það á íslensku. Aríur og kórar voru í þýðingu Jakobs Jóh. Smára, en sálmalögin felldi hann að erindum úr Passíusálmum Hallgríms Péturssonar. Þótti það mikið afrek að þessir miklu söngmeistarar hefðu verið samþættaðir. Þessi íslenska gerð verksins var flutt síðar á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950. Síðan hefur Jóhannesarpassían verið flutt á þýskunni hér á landi. En nú var sungið á íslensku að nýju.

Stjórnandi Sinfóníunnar þetta kvöld var Finnur Bjarnason. Hann hlaut hluta af sínu tónlistaruppeldi í Mótettukórnum og lærði af kirkjukantornum. Á sínum tíma söng hann í Mótettukórnum og lifði undur kirkjutónlistarinnar. Hann var skemmtilegur félagi í söngnum, rífandi músíkalskur og alltaf líflegur. Kirkjukórar hafa ekki aðeins þjónað helgihaldi þjóðarinnar heldur líka menningarlífi hennar. Upp úr æfingum og af himinundrum kóranna rísa tónsnillingar þjóðarinnar.

Takk Mótettukór, Finnur, Hörður, Hallgrímur og Bach.

Umsagnir

Hörður Áskelsson, organisti og kantor Hallgrímskirkju

Sem organisti hef ég margsinnis tekið þátt í helgihaldi með séra Sigurði Árna Þórðarsyni, bæði við messur og aðrar athafnir. Það er mér ljúft að segja frá því hve ánægjulegt það samstarf hefur verið í hvívetna. Sigurður Árni er jákvæður, opinn og hvetjandi í öllu samstarfi, hann er næmur á hið listræna, hefur góðan skilning á gildi og hlutverki  tónlistarinnar. Hann er einlægur stemningsmaður og gefur mikið af sér til að helgihaldið nái að grípa þátttakendur, eitthvað sem leggur grunn að skapandi og góðu samstarfi prests og organista. Í  prédikuninni tekst honum að blanda saman fræðandi útleggingu á Ritningunni og grípandi skírskotun til samtímans, sem höfðar sterkt til áheyrandans. Í prestsþjónustu sinni við skírnir, hjónavígslur og jarðarfarir er Sigurður til fyrirmyndar. Hann leggur sig fram um að setja sig vel inn í aðstæður fólksins sem í hlut á, er ósérhlífinn og gefur öllum þann tíma, sem þeir framast þurfa.

Það sem ég met mest í fari Sigurðar er sá hvetjandi áhugi sem hann sýnir samstarfsfólki sínu og skjólstæðingum, hve hann er góður hlustandi, hreinskilinn og hreinskiptinn í öllum samskiptum.

Sigurður starfaði sem prestur við Hallgrímskirkju haustið 2003. Áður hafði hann starfað sem söngvari í Mótettukór Hallgrímskirkju undir minni stjórn. Í preststíð sinni við Hallgrímskirkju tók hann virkan þátt í listastarfi Listvinafélags Hallgrímskirkju með hugmyndaríkum tillögum á sviði bókmennta, myndlistar og tónlistar.

Ég tel séra Sigurð Árna Þórðarson hafa þá hæfileika, menntun, reynslu og mannkosti sem nauðsynleg eru til að gegna embætti Biskups Íslands. Hann mun í því starfi njóta ýmissa eðliskosta sinna sem eru m.a.: Trúarsannfæring, hæfni í mannlegum samskiptum, skipulagsgáfur, leiðtogahæfileikar, traust til samstarfsaðila (kann að treysta öðrum fyrir verkefnum), hreinskilni, hreinskiptni, myndugleiki, kímnigáfa, verkgleði, hrósgleði og mikil útgeislun í helgiþjónustu. Með séra Sigurði myndi þjóðkirkjan fá góðan biskup.