Greinar og pistlar

Friðurinn í Monte

Karl I var síðasti keisari Austurríkis og konungur Ungverjalands. Karl var maður friðarins í heimi ófriðar. Þegar heimsstyrjöldin fyrri braust út reyndi hann án árangurs að binda endi á blóðbaðið. Keisaradæmið hrundi og fjölskylda Karls var svipt völdum og eignum. Karl var sendur í útlegð árið 1921 og eiginkona hans, keisaraynjan Zita, fluttu þá til Funchal á Madeira. Þar dvaldi Karl fársjúkur síðustu mánuði lífsins. Hann dó 1. apríl 1922, aðeins 34 ára gamall. Í kirkjunni í Monte í Funchal er grafhýsi hans enn varðveitt.

Það er tilkomumikið að fara með kláfferjunni frá hafnarsvæðinu í Funcahl, liðlega þriggja kílómetra leið upp í hæðirnar í Monte. Þegar út er komið blasir við Frúarkirkjan á fjallinu. Hvít og látlaus kirkja sem brosir í grænni hlíð Funchal. Útsýnið er stórkostlegt þar efra og undarlegt að hugsa um líf fólksins sem hefur búið hér, átt sér drauma, sorgir, gleði  og líf.

Fjallsbyggðin í Monte hófst á 19. öld þegar ríkir Evrópumenn reistu hallir þar efra, yfir 500 metra hæð yfir sjávarmáli. Montehöllin er eitt þessara húsa sem á sér mikla sögu, var um tíma hótel og komst svo í eigu fólks sem vildi varðveita gróðurvin fyrri eigenda. Rétt neðan við fjallskirkjuna er glæsilegur grasagarður, Monte Palace Tropical Garden. Þar er gróðurparadís með lækjum og fossum, skemmtilegum mósaíkskiltum portúgalskrar sögu, japönskum brúm og áhugaverðum listaverkum. Mér þótti merkilegt að koma í þessa vin fegurðar, sögu og ríkulegs samhengis á allra heilagra messu. Lífið sækir fram. Friðurinn í Monte er nærandi og Madeira er heillandi. 

Greinar og pistlar

Slaufurnar mínar

Það er munur á handhnýttu slaufunum og drengjaslaufunum, sem er smellt á kraga með smellu eða teygju. Slaufumenn veraldar hafa oftast fyrir því að læra að binda slaufunnar. Smátt og smátt verður fléttuhandverkið að vana og hægt að binda blindandi og óháð aðstæðum. Oft eru þeir vönu kallaðir til í neyðartilvikum, t.d. við hjónavígslur! Tilefnum fyrir slaufunotkun hefur fækkað síðari árin en alltaf er nú spennandi að standa við rekkann og velja slaufu fyrir tilefnið. Hver slaufa á sér samhengi, oft gefanda sem ég hugsa til og þakka, oft tengingar við einhverja mikilvæga viðburði sem ég minnist. Slaufurnar mínar eru því tilfinningabúnt og minna mig á svo margt frá liðinni ævi.  Það væri skemmtilegt verkefni að skrifa örsögu hverrar slaufu. Það gæti orðið litrík dramaflétta. Hugmynd að örsögusafni, smásagnasafni, ævisögu eða bara bullbókverki? Svo hanga þessar hvíslandi söguverur, n.k. minnisfléttur, á diskarekka ömmu og afa. Mér þykir gott að hugsa til þeirra líka, hugsa um uppvöxt pabba undir þessum rekka í litlu koti á Grímsstaðaholti og leyfa minningum um fólk og áhrif þess líða um hugann.  Litlu, ljósu smelluslaufurnar efst í rekkanum eru frá bernsku minni. Það eru nú aldeilis tilfinningar í þeim og þykk saga. Morgunsólin skín fallega inn ganginn og kyssir slaufurnar blíðlega. Þær eru til í gleði dagsins, talandi fortíð og til í ný ævintýri. 

Mataruppskriftir

Jerúsalem shashuka

Við Ísak vorum í puði og útréttingum fyrri hluta dags og komum svangir heim. Shaskuka í Jerúsalem leitaði á huga minn. Til voru egg, laukur og paprikur í ísskápnum og flest sem þarf í shashuka. Við áttum líka alvöru grískan feta og dill. Eftir hálftíma vorum við farnir að borða þennan litríka undramat, ekki síðri en við Jaffahliðið í Zíon. Hér er uppskriftin

Fyrir 4

Hráefni:

  • 2–3 msk ólífuolía
  • 1 meðalstór laukur saxaður
  • 2 paprikur (rauð eða gul), skornar í ræmur
  • 3 hvítlauksrif fínt söxuð
  • 1 tsk kúmen mulið
  • 1 tsk paprikuduft (reykt ef til er)
  • ¼ tsk cayennepipar (eða eftir smekk)
  • 1 dós (400 g) saxaðir tómatar
  • 1 msk tómatþykkni
  • Salt og nýmalaður svartur pipar
  • 4–6 egg
  • Handfylli af dilli, kóríander eða steinselju

Matseld:

  1. Hitið olíu í stórri pönnu á miðlungshita. Steikið laukinn í 5–6 mínútur, þar til hann verður mjúkur.
  2. Bætið papriku og hvítlauk út í og steikið áfram í um 8 mínútur, þar til paprikan er orðin mjúk.
  3. Kryddið: Kúmen, paprikuduft og cayenne. Hrærið í 1–2 mínútur til að kryddið opnist í olíunni.
  4. Bætið tómötum og tómatþykkni út í. Látið malla í 10–15 mínútur þar til sósan er orðin þykk og ilmsterk. Smakkið til með salti og pipar.
  5. Gerið holur í sósuna og brjótið eggin varlega ofan í. Ýtið við hvítunni yfir í rautt umhverfið svo eggjahvítan steikist og hvítni alveg. Hyljið pönnuna og eldið á lágum hita í 7–10 mínútur, þar til eggjahvítan hefur stífnað en rauðan er enn mjúk.
  6. Stráið ferskum jurtum og muldum fetaosti yfir áður en borið er fram.

Ljómandi að nota snittubrauð til að skófla upp sósu – þetta sem Ítalir kalla scarpeda. Það er líka hægt að nota jógurt eða labneh í stað fetaostsins. Matreiðslan og hráefnanotkunin er opin og kallar á hugvit og spuna.

Bæn: Þökkum Drottni, því að hann er góður og miskunn hans varir að eilífu.

 

Greinar og pistlar

Hallgrímssöfnuður 85 ára

Hallgrímssöfnuður á afmæli og er 85 ára. Árið 1940 ákvað Alþingi að stofna þrjár nýjar sóknir í Reykjavík og þar á meðal var Hallgrímssókn. Fyrstu árin var helgihald í Austurbæjarskóla. Bygging Hallgrímskirkju hófst árið 1945 og þremur árum síðar var kjallari kórsins vígður sem kirkjusalur. Þar var messað þar til nýr kirkjusalur var tekinn í notkun í suðurálmu turnsins árið 1974. Kirkjan var síðan vígð 26. október 1986, daginn fyrir 312. ártíð Hallgríms Péturssonar, sama ár og Reykjavík hélt upp á 200 ára afmæli sitt. 

Hallgrímskirkja er hverfiskirkja og þjóðarhelgidómur. Hún er komin á ofurskrár heimshúsa – topp tíu, topp fimmtíu og topp hundrað. Hún er á ofurlistum um mikilvæga ferðamannastaði, hrífandi kirkjur og mikil steinsteypumannvirki. Hún er líka á lista the Guardian sem eitt af tíu mikilvægustu tilbeiðsluhúsum heims. Fólk nær sambandi hvort sem það leitar sjálfs sín, friðar, vonar eða Guðs. Söfnuðurinn er á virðulegum aldri en Guð er ekki bundinn af skorðum ára og tíma – Guð er lind lífs, tilgangs, friðar, samfélags, vonar og trúar. 

Mynd sáþ af kirkjunni sem myndfleti á vetrarhátíð. 

Greinar og pistlar

Hróp mitt er þögult

Hvernig er þögult hróp? Óp heyrist ekki frá mynd norska málarans Edvard Munch. En samt hríslast angist hrópandans inn í mann við málverkið í Munchsafninu í Osló. Hesturinn og konurnar æpa hljóðlaust í Guernica-mynd Picasso. Phan Thi Kim Phuc, nakta napalm-stúlkan æpti á hlaupum frá sprengingum Ameríkana í Víetnam. Óp hennar heyrðist aldrei í árásargnýnum en berst okkur þó enn áratugum síðar. Ópið í sálmabók Gamla testamentisins hríslaðist í Jesú Kristi þegar hann stundi: „Guð minn, Guð minn, hví hefur þú yfirgefið. mig?“ Það er frumópið.

Þetta rifjaðist upp í messunni í morgun. Kór Hallgrímskirkju söng eftir prédikun hinn magnaða sálm Sigurðar Pálssonar um hið þögla hróp (nr. 540 í sálmabók þjóðkirkjunnar). Lagið samdi Ragnheiður Gröndal.

Hróp mitt er þögult,

þú heyrir það samt,

þögnin hún ómar

í þér, í þér,

ómar eins og vatnið,

streymandi vatnið.

 

Þrá mín er þögul,

þú heyrir hana samt,

þráin hún ómar

í þér, í þér,

ómar eins og vatnið,

svalandi vatnið.

 

Bæn mín er þögul,

þú heyrir hana samt,

bænin hún ómar

í þér, í þér,

ómar eins og vatnið,

lifandi vatnið.

Við Ísak, sonur minn, gengum heim frá messu. Í sólskininu sagði ég honum frá skáldinu. Svo fórum við göngustíginn yfir Vatnsmýrina. Vatnið rann hljóðlaust í farvegum mýrinnar og hornsílin syntu í hljóðlausum straumnum. „Í þér, í þér, / ómar eins og vatnið, /lifandi vatnið.“

28. september 2025. Myndirnar tók ég á símann í Vatnsmýrinni á leið frá messu.